Баабар ингэж єгvvлэв

За худалч хvнд би Баабарын номноос анх удаагаа уншиж байгаа хvн. Сонсоод л, хараад л яваад байсан уу гэхээс номыг нь хоёр гар дээрээ бариад, уншиж байсангvй ээ гэж... Бvр Баабарыг шvтдэг залуус ч байх. Юуг нь тэгж шvтээд байгааг єєрийн нvдээр шалгах гэж энэ удаад бvр зориуд энэ номыг авсан юм. Номун далайгаас шvv дээ. Цаашид ч ганц нэг номыг нь авч унших бодол байгаа. Ингээд єєрт таалагдсан гарчгийг оруулсугай.

Ийм нэг санал байна
Танил маань хавдар тусчихжээ. Эндээ хагалуулж эмчлvvлсэн боловч бvрэн эдгэсэнгvй. Ингээд нийтийн жишгийг дагаж Бээжингийн Хавдар судлалын эмнэлэгт очив. Тэнд хэвтээд хэдэн сар эмчлvvлбэл бvрэн эдгэнэ гэж хятадууд vнэмшvvлсэн тул хэлснээр нь боллоо. Yнэтэй vнэтэй тариа, шинжилгээ хийлгэсээр 2 сар єнгєрєхєд дээрдэх нь байтугай улам дордож байна. Сvvлдээ эмч нь зугатаагаад олдохоо ч болилоо. Улаам цайм практикийн оюутан оруулна. Ингээд ойлгомжтой болоод буцаад ирсэн дээ. Мєнгєє тухай бvрд нь эмнэлэг авчиж байсан болохоор явахад нь гаргаж ч єгсєнгvй, ууж бариарай гэж эм тан ч єгсєнгvй. Харин энэхvv 2 сарын хугацаанд тав зургаан мянган доллар тєлжээ. Жилдээ зєвхєн Бээжин, Хєххoтoд манай иргэд эмчлvvлэх зардал 30 гаруй сая доллар аваачиж тушаадаг гэсэн тооцоо гарчээ. Заримых нь vнэлж буйгаар 50 сая доллар ч хvрнэ гэнэ. Учир нь тэнд илvv бололцоотой нь явдаг учир дунджаар хэдийг єгч байгаа нь баримжаалахад хэцvv. Гэтэл энэ бол юмны зєвхєн нэг тал. Хvмvvс эрvvл мэнддээ асар их мєнгє зараад ирэхээр тvvн дээр нь ажиллах механизм олдож л таарна. Зарим эмч нар Бээжин, Хєххoтын эмнэлэгvvдтэй хоршиж ажилладаг болжээ. Євчтєнийг vзээд Бээжингийн тухайн эмнэлэгт очиж нарийн мэргэжлийн эмч нарт vзvvлэхийг зєвлєєд хаяг адрессийг нь єгнє. Цаад газар нь єєр рvv нь хичнээн євчтєн явуулснаар нь тооцож шагнал олгоно. Болдог л арга. Арга нарийсахаараа эрvvл хvнийг ч айлгаж байгаад "томилолт єгєєд" явуулчихна. Шал буруу онош хэлээд єєрийн холбоотой эмнэлэг рvv "цєлнє". Одоо бол аймаар байгаа биз? Бээжингийн эмч нар ажил мэргэжилдээ муу нэгнээ "монгол эмч шиг" гэж зvйрлэн хочилдог гэнэ. Євчтєн энд хийлгэсэн оношоо аваад очдог, тэр нь таарах нь нэн ховор. Сvvлдээ ч зарим нь албаар буруу оношилдог болсон юм шив дээ. Уул нь манай эмч нарын сvрхий, олон талт чадвартайг нь гадныхан гайхаад гайхаад учрыг нь олдоггvй гэсэн. Хєдєє сумын эмч шvд авахаас эхлээд эх барих, олгой авах, тэр байтугай сандарсан vед зvрхний мэс засал ч хийгээд хаяна. Бvр тєвд эм барина, еврoп эм найруулна. Харин асуудал нарийсаад, орчин vеийн тєвшин болоод ирэхээр суучихдаг юм гэсэн. Арга ч vгvй, сургуулийн чанар дорой, орчин vеийн багаж тоног ядруу, эмнэлэгийн систем зах зээлд ороогvй учир хариуцлага ч, сонирхол ч тєдий олигтой биш.
Эрvvл мэндийн салбарт хувьчлал явуулах тухай яриа гараад арван жил болж байна. 1996 оноос зарим эмнэлгvvдэд туршилтын журмаар менежментийн хувьчлал хийсэн боловч 2000 онд зогсоосон, бvр буцаасан. Бvтэлгvй болсон ганц нэгийг нь жишээнд татаж, ерєєс хувьчлал бол vндсээрээ буруу гэсэн номлол гаргаж ирсэн хэрэг.
Ийм нэг санал байна. Хавдар судлалын тєв гээд асар том байшин байна. Орчин vеийн технoлoгийн єндєр шаардлага тавьсан тендер зарлаад тэр байшингийн хагасыг хэн нэгэнд нь єгчих. Гэхдээ сайн эмчид биш, сайн компанид шvv дээ. Учир нь сайн эмч бол сайн л эмч, тvvнээс менежер биш. Юу шаардах вэ гэхээр оношлуур, эмчилгээний орчин vеийн тоног тєхєєрємж, гадаадын сайн эмч мэргэжилтэн, тєрєлжсєн сайн vйлчилгээ гэх мэт. Болхидуу хэлэхэд Бээжин, Сєvлйин аль нэг хавдрын эмнэлгийг Улаанбаатарт нvvлгээд аваад ир гэсэн санаа. Бээжинд авдагаасаа хавьгvй илvv цалин аваад хэдэн гадаад эмч нар ажиллаг л дээ. Ямар ч vнэтэй тоног тєхєєрємжийг манай компаниуд зээлээд ч болохноо оруулаад ирж дєнгєнє. Хэдэн арван сая доллар євєртлєєд хvмvvс мянга мянгаараа урагшаа цувсаар байна шvv дээ, ингэхлээр зах зээл болоод тєлбєрийн чадвар байна уу гэвэл байна. Гэхдээ хvмvvс мєнгє илvvдчихээд ингээд буй хэрэг биш, манайд байхгvй, байсан ч найдваргvй учраас арга барагдсандаа л тэр. Хvний сайхан сэтгэл, ард тvмнээ бодсон чин эрмэлзлэл, тєр засгийн мэргэн бодлого зэрэг нь аминд тулахаар тийм ч найдвартай зvйл биш. Сайн тєлбєр л илvv найдлагатай, илvv vнэмшилтэй.
Дэлхий дээр хамгийн арчаагvй менежер гэдэг нь нэгэнт тогтоогдсон Тєрийн систем ард тvмнийхээ эрvvл мэндийн тєлєє жилдээ 80 сая доллар зарцуулж буй боловч vр дvн нь улам л доройтсоор. Сайхан сэтгэлийнх нь ард цэвдэг мєс, ард тvмний тєлєєх яндашгvй эрмэлзлэлийнх нь ард хулгай, шамшигдуулал, Тєрийн мэргэн бодлогын ард хvнд суртал, арга барагдсан эмгэнэл байгаа нь хэний ч нvдэнд ил. Энэ бvхэн бол Тєрийн идэвхитэй оролцооны хариу юм. Дээрх толиолдолд Засгийн газар байшингаа зээлдvvлчихлээ, эмчилгээ хийх эрхийг нь олголоо, оруулж ирсэн тоног тєхєєрємж, урьсан мэргэжилтнийг нь онцгой тохиолдол буюу туршилт гэж vзээд татвараар дарж алахгvй хэмээн амлалаа, тэгээд л vл оролцох зарчим баримталчвал болж байна. Хувийн эмнэлгийн нэгэнт буй сайн жишээ байна. "Перфект" эмнэлэг, хэд хэдэн шvдний эмнэлэг, зарим сувилалын газрыг дурдаж болно. Харин улсын юм гэдэг ямар аймаар зvйл болохыг Гэмтлийн болон Сайд нарын 2 нэгдсэн эмнэлгээс харж болно. Бохир заваанаас эхлээд хариуцлага vйлчилгээ гэж авах юм байхгvй. Олон арван сая доллар зєвхєн оношлуурын зорилгоор гадагш гарч байна гэхээр тєр тєвтэй сэтгэхvйтэй дарга яахав гэхээр татвараар буй болсон хєрєнгєнєєс асар ихийг зарлагадан гаднаас арай ч дэндvv гэмээр vнэтэй тоног тєхєєрємж оруулж ирээд сайн гэж яригддаг нэг эмчийг эмнэлгийн дарга болгоод, шинэ тоноглогдсон эмнэлгийнхээ нээлтийг ёслол тєгєлдєр тэмдэглэн хэдэн орой тувт зурагтаар завьждана. Yр дvнд нь хvмvvс тэр эмнэлгээс нь урьдахаасаа улам их айж, дvрвэн зайлна. "Тєвєгтэй асуудлыг Тєр шийдэх аваас зєвхєн тэр шийдвэрээс нь болж улам ноцтой тєвєг чирэгдэл шинээр буй болдог" гэж Мильтон Фридман голоор нь олж хэлсэн байдаг.
2005.03.23