(1990 оны "Шувуун саарал" наадмын дэд тэргvvн байрын шагналт)
Найман зууны тэртээх Жамухын шарил дээгvvр єнєєдєр талын болжмор жиргэж, эх нутгийн ноён салхинаа гудайсан хялганын толгой гашуудалтайя бєхєлзєнє. Тэр газрын цээжийг анирдан чагнаваас монгол эрсийн нєхєрлєл, гунигт хагацлын тухай эмгэнэлт тvvхийг єгvvлнэ... Олон аймгийн цуст тэмцэл, талын язгууртнуудын єрсєлдєєн Тэмvvжиний ялалтаар тєгсєж байсан тэр жил... Хаан Жамух нєхдєдєє баригдаад Чингисийн єргєєнєє хvргэгдэж ирэв. Богд эзэндээ халдсан боол иргэдийг Чингис хаан євс ногоо хvрэнттэл цаазалж, Жамухыг суллаад єгvvлэв.
-Эв эе эвдрэлцэж олонтаа будилсан ч амийг чинь хэлтрvvлье хаан анд минь! Эгнэгт нєхєрлєлєє бататгаж, эгvрд хамт тvшилцэн шvтэлцэж явтугай чи!
хэмээн єршєєлийг vзvvлэв. Гэвч нас сvvдэр ид дундаа, тєрсєн биеийн хvч чадал тєгєлдєржсєн хаан Жамух хариу єчсєн нь
-Єндєр их хаан суудалдаа чи заларч, єрлєг есєн жанжны чинь тоо бvрэн байхад би илvvдэх биз ээ, анд минь. Чамд зай тавьж єгье. Yндэс мєчир бєхтэй Хорханагийн саглагар мод шиг цэцэглэн ганхаж явсан юм сан. Yйлийн хонгор салхийг минь ямар тэнгэрийн зайран бєє хєєрєгдсєнийг бvv мэд. Атгаг санаат эмийн vгэнд орж, андгай тангарагаа няцсан цагаас хойш тавилан заяаны хувь тєєрєгт улам бvр шахагдсанаар хаан анд чиний ємнє хvрч ирлээ. Анд минь чи болгоогтун! Тэнгэрт хос наран мандвал газарт ган болж шатна. Монголд 2 хаан байвал дажин самуун тасрахгvй. Олон дайнд оройлон чадал хvчиндээ эрдэж явснаа санахад чиний илдийн дор явж би хэзээ ч чадахгvй. Нэгэнт дийлдэшгvй хvчийг олсон анд чи миний зарлигийн дор явахыг бас тэвчихгvй. Чи бол тэнгэрийн бєє, шадар баатруудаа тэтгэгдсэн Чингис хаан. Би чамтай зэрэгцэж єргєгдсєн хамаг Монголыг захирах Гvр хаан Жамух! 3 тvмэн цэргийнхээ ялалтын уухайгаар Даланбалжуудад чамайг шахан сандаргаж явсан домогт тэр Жамух єнєєдєр хаан анд чиний тєлєє орчлонгоос халихаар шийдлээ.
Дээр тэнгэрт нар нэгэн байг
Дэлvvн болдогийг гийгvvлэх сар бас нэгэн байг
Дэлхий газарт маань хаан бас нэгэн байг
Єсєх насандаа Ононы мєрєн дээр шагалцан наадаж, єдгєє идэр цагтаа бvх Монголын хувь заяанд холбогдсон чи бид 2 нэг нарны дор багтахгvй ээ. Учир иймд 2 их хаан, 2 их баатар, 2 монгол эрийн ёсоор энэ хэргийг нэгэн тийш болгоё. Хаан Жамухын суу алдрыг даяар Монгол мэднэ. Энэ нэр сvрээрээ чиний хаан алдрыг єндєрт єргєєд єєрєє би амиа тэвчье. Олны санаа бvv хоёрдог. Єлмий, євдєг дор чинь єєрийгєє би эвж єгье хаан анд минь! Чиний нэр улам аугаа болог. Гvр хаан Жамух єєрєє чамд сєгдлєє гэдгийг мэдээд хамаг Монгол, 4 зvгийн 8 зовхист чиний алдар урд хожид vзэгдээгvйгээр дуурсагдах болно.Нэгдсэн их гvрнийг нэг дор хураан захируулахын тулд нэг нь нєгчиж, нєгєє нь хагацъя. 9 хєлт цагаан туг, дайн тулааны хар сvлдэд чинь хоёуланд нь сєгдєн гуйя, хаан анд минь! Чи намайг єршєє!...Єршєєхдєє цаазалж єршєє. Би чамтай нєхєрлєе!.. Нєхєрлєхдєє vхэж нєхєрлєе. Хvчирхэг гvрэн єнє мєнх оршихыг билэгдэж хаан биеэрээ туг сvлдийг чинь тахья. Эзэнт улсын тєлєє миний єргєх єчvvхэн энэ хувь багадах учиргvйг тэнгэр мэднэ. Одоо чамайг дийлэх хvчтэн газар дээр vгvй ээ. Чиний баaтар цэргvvдийн ємнє юу ч гэсэн тэвчиж чадахгvй ээ.
Харь дайсан хатгалдахыг санаархвал монгол цэргийн тахир сэлмээр дэлхийн дайдыг нумлан хэмжигтvн! Дорно зvгт нар хаанаас манддагийг очиж vзэгтvн! Єрнє зvгт нар хаана шингэдгийг мэдэгтvн! Их тєр, эзэнт гvрний хэргийг эмсийнхээ vгэнд хутгалдан зєвшигч надаар тєгсгєл болог. Энэ мєчєєс хойш хаан Жамухын алдар урван тэрслэгч хэнийг ч болов тєрийн цээрлэл, цааз vл тойрохын хууль болог. Єчих єчил минь гvйцлээ. Хаан анд минь єшєє хорсол буцалсан хамгийн бэрх цагт ч Єvлэн эхийн сvv цусгvй байсныг санаж, цус гаргалгvйгээр намайг алуулагтун! Yтэр тvргэн тонилгогтун! Тvvхийн хvрд саад тотгоргvй оршиг! гэвэй.
Чингис хаан хэсэг бодлогоширсноо тэргvvнээ єргєж шадар хvмvvсээ дуудан зарлиг болгов.
-Хаан Чингисийн зарлиг биш гэдгийг мєнх тэнгэр соёрхтугай! Баатар Жамухын сvvлчийн єчил гэрээсийг биелvvлж цус гаргалгvй vхvvлэгтvн! Анддаa бэлэглэсэн алтан бvсийг минь бvслvvлж, аргамаг сайхан хvлгээр хаан Жамухыг тахиж, агсах зэвсэг, хуяг дуулгы нь асаан хvлэг баатрын ёсоор оршуулагтун! Эр хvн нєхєрлєхєд хад чулуу хайлж урсаж ч болдогийг, эр хvн эвдрэхэд хан тэнгэр хагарч цуурч ч болдгийг тvмэн vе санатугай! Ийнхvv айлдан эргэхэд Чингис хааны ов товхон буурал суусан армаг тармаг сахал дээр нулимасан дусал гялтаганав. Хааны зарлиг ёсоор болж, мєнх тэнгэрийн таалалд нийцэв....
8 зууны тэртээх Жамухын шарил дээгvvр эх нутгийн ноён салхи гунигтайхан хэсvvчилж, нєхрийн тухай vгсийг хялганын бутанд шивнэн эрин зуунд илгээнэ.
Дамбадаржаагийн Намсрай
Thursday, April 26, 2007
Зурагнууд
Токиогийн нэгээхэн хэсэг... (Чиба хавьцаа байж магад, сайн мэдэхгvй байнаа)
Yvлэн дээгvvр нисээд л
Тоттори мужийг дээрээс харахад
Ажлын газрын ойролцоо орших "Охори"-д байдаг мєрєд загас (Охори гэдэг нь дээр vеийн японы хаадын ордныг тойроод гол шиг зvйл байдаг, тvvнийг хэлдэг. Яaгаад хааны ордныг тойроод байдаг вэ гэхээр дайснууд тэр бvр амархан халдаж чадахгvй учир нvх ухаж усаар дvvргэдэг байжээ.)
Миний ажиллаж буй газар буюу Тоттори мужийн тамгын газар
Гарчиггvй
Сvvлийн vед vнэн блогчин болоод, байнга нэг юм хайгаастай байдаг болчлоо. Сэдэв хайгаад л, зураг аваад л байдаг болчихов оо. Гэхдээ зарим нэг бодсон юмаа бас бичихгvй байнаа. Тэр талаараа судалж, єєрєє бага ч гэсэн мэдэж байж бичих хэрэгтэй гэж бодогдоод. Бас блогчин хvмvvст жаахан ч гэсэн мэдээлэл єгчихмєєр зvйл бичих хэрэгтэй гээд л есєн жорын юм бодоод л...
Блог хєтєлж эхэлснээр эчнээ танилуудтай ч болов. Хаа байсан дэлхийн єнцєг булан бvрт байгаа vе тэнгийнхэнтэйгээ харилцаад л, тэдний бодол санаа, амьдарч буй газрын сонин сайхан гээд л мэдээллээр хангагдаж байнаа.
Хvмvvс ч надад урам хайрлаад, би тэрэнд нь улам урамшаад л, хєєрєєд л...
Нээрээ зарим нэг мэдээгvй хvмvvст би эндээ 1 жил сунгаж ажиллахаар болсон гэдгээ албан ёсоор хэлчихэе. Энэ олдож буй боломжоо 100 хувь ашиглаад илvv ихийг сурч мэдэхийг хичээнээ. Блогтоо ч улам ихийг бичнээ.
Яг юу хэлэх гээд байгаагаа олчихлоо. Хvн цаг завгvй байх тусмаа илvv ихийг амжуулдаг гэж vнэн юмаа л гэж хэлэх гээд тvрvvнээс хойш элдэв юм бичээд байсан байнаа. Урд нь би єдєр нь ажилтай, орой нь гэртээ хариад л хоол унд, охин гээд л єєрийгєє завгvй гээд байдаг байсан чин, єєртєє зав гаргаад блог бичээд байдаг болчихлоо. Хааяа бас єєрийгєє баясгаж жижиг сажиг зvйл нэхдэг гээд л завгvй єдєр хоног vргэлжилсээр...
Блог хєтєлж эхэлснээр эчнээ танилуудтай ч болов. Хаа байсан дэлхийн єнцєг булан бvрт байгаа vе тэнгийнхэнтэйгээ харилцаад л, тэдний бодол санаа, амьдарч буй газрын сонин сайхан гээд л мэдээллээр хангагдаж байнаа.
Хvмvvс ч надад урам хайрлаад, би тэрэнд нь улам урамшаад л, хєєрєєд л...
Нээрээ зарим нэг мэдээгvй хvмvvст би эндээ 1 жил сунгаж ажиллахаар болсон гэдгээ албан ёсоор хэлчихэе. Энэ олдож буй боломжоо 100 хувь ашиглаад илvv ихийг сурч мэдэхийг хичээнээ. Блогтоо ч улам ихийг бичнээ.
Яг юу хэлэх гээд байгаагаа олчихлоо. Хvн цаг завгvй байх тусмаа илvv ихийг амжуулдаг гэж vнэн юмаа л гэж хэлэх гээд тvрvvнээс хойш элдэв юм бичээд байсан байнаа. Урд нь би єдєр нь ажилтай, орой нь гэртээ хариад л хоол унд, охин гээд л єєрийгєє завгvй гээд байдаг байсан чин, єєртєє зав гаргаад блог бичээд байдаг болчихлоо. Хааяа бас єєрийгєє баясгаж жижиг сажиг зvйл нэхдэг гээд л завгvй єдєр хоног vргэлжилсээр...
Tuesday, April 24, 2007
Хvvхэд гаргах уу? Кариер хєєх vv?
Кариер хєєх талаар нь биш, япон улсад хvvхэд тєрєлтийн тоо буураад байгаа тухай хальт бичье. (Тэлмэн дvvгийн сэдвээс санаа авч, будаа идэв.)
Ер нь ёвроп тєдийгvй Азийн єндєр хєгжилтэй гэсэн оронд ч хvн ам хєгшрєєд байнаa. Япон улсад хvvхэд тєрєлтийн тоо нь 1973 оноос буурч эхэлсэн. Эдvгээ тухайн vеийнхээс бараг тал хувиар буурсан. Жишээ нь 2003 онд 54 %тай болсон байна. (1973 онд 27 сая хvvхэд тєрж байсан бол 2004 онд 11 сая хvvхэд хорвоод мэндэлжээ.) Ингэснээр хvн амын тоо цєєрч, наслалт уртсан, vvнийгээ дагаад японд янз бvрийн л асуудал vvсээд байх шиг. Тухайлбал 65-аас дээш насны хvмvvсийн тоо жил ирэх тусам ихсэж тэдгээрт зориулсан халамж vйлчилгээний асуудал зэрэг бэрхшээлvvд гарч ирж байна.
Япон хvмvvсийн гэрлэлт их орой, 30 нас гарч байж гэрлэх нь хэвийн vзэгдэл. Намайг энд анх ирээд 24 настай, 2 настай охинтой гэж байхад бvгд нvд нь орой дээрээ гарч байсан юм даг.
Хvvхнvvд нь манайхан шиг энд тэнд гадаад улсад очиж сураад гэрлэлт болон хvvхэд тєрvvлэх нь хойшлогдоод гэсэн юм байхгvй. Зvгээр л хариуцлагаас зугтсан, тэртэй тэргvй хvнтэй сууж хvvхэд тєрvvлэх юм чин жаахан дураараа сэлгvvцэж авъя гэж бодох нь олонтаа. Мэдээж гэр бvлтэй болохоор янз бvрийн л асуудал ар араасаа ундарна. Тэр бvхнийг урьдчилан тооцоод гэрлэхээс "айгаад зугтаагaaд" байх шиг. Гэрлэсэн ч 1, 2 хvvхэд тєрvvлэх нь элбэг. 3 болон тvvнээс дээш хvvхэдтэй гэр бvл цєєхєн. Oгт гэрлэхгvй хvн ч олширч байна. 10 жилийн нэг багш маань 1 гэр бvл 3 юм уу 3-аас дээш хvvхэд тєрvvлж байж хvн ам нь єснє гэж хэлж байсан юм даг.
Цєєхєн хvvхэдтэй байх нэг шалтгаан бол хvvхдийнхээ боловсролд зарцуулах мєнгє. Энд хvvхдээ 3, 4 нас хvрэхээр нь л хєгжмийн боловсрол олгоно гээд л тєгєлдєр хуурын ангид, хичээлд нь сайн болгоно гээд л хичээлээс гадуурх дугуйлан зэрэгт явуулна. Дээрээс нь их дээд сургууль гээд л бєєн бєєн мєнгє шаардлагатай.
Эдний хvнтэй суухаа хойшлуулдаг бас 1 шалтгаан нь наслалт єндєр болохоор. Дундаж наслалт монголд эмэгтэй хvн 66, эрэгтэй нь 63 байхад, энд эмэгтэй нь 88, эрэгтэй нь 86 хавьцаа.
Мєн ээж аавтайгаа хамт амьдрах улсууд их цєєхєн, бие биенээсээ дэмжлэг туслалцаа авах гэсэн явдал байхгvйн улмаас хvvхнvvд нь хvvхэд гаргахаас халшраад... Манайхны ээж аавууд биднийг єсгєнє, дээрээс нь ач зээ нараа харна гээд л завгvй улсууд байдаг даа. Япон эмээ євєє нар бол єєрийгєє зугаацуулаад л янз бvрийн юманд яваад л, мєнгєтэй нь гадаад явж зугаалаад л... Ингэж бодохоор муу ээж аав нарыгаа єрєвдєх сэтгэл тєрєєд байгаам даа. Хураасан юм ч байхгvй, ач зээ нарыгаа харж єєрсдийгєє баясгаад л...
За энэ хvн ам нь их, хєгжилтэй орнууд, дээрээс нь хятад, энэтхэг зэрэг улсуудын хvн ам нь єсєхгvй байсандаа ч яaхав дээ. Харин монголынхоо хvн амыг бага зэрэг єсєєсэй л гэж бодоод байдаг юм. Нэг гэр бvл дор хаяж 3 хvvхэд тєрvvлэх нь зvйтэй. Мєн дээр нэг сониноос эмзэг бvлгийн хvмvvс олон хvvхэд гаргаж байна, боломжийн айлууд цєєхєн хvvхэдтэй байна гэж байсан. Yvний эсрэгээр нь байлгамаар байнаа. Бололцоотой гэр бvлvvдийг 3 болон тvvнээс дээш хvvхэд гаргаач гэж "уриалмаар" байна шvv гэсэн. Хувийн бодол шvv.
Миний хувьд ч гэсэн охиноо гаргаад 1 жил гэртээ суухдаа ингээд л ажил ихтэй нєхрєє хvлээгээд л... , гэрийн ажил, хvvхэдтэйгээ зууралдах гээд л нэргvй ажлаа хийгээд л, vргэлж гэртээ суугаад байх юм шиг санагддаг байлаа. Хvvхэд гаргасан ээж болгон л энэ давааг туулдаг байх. Дээрээс нь таргална, гэдэс нь язарна гээд л гоо сайхны талаасаа ч гэсэн эмэгтэй хvний сэтгэл зvйд нєлєєлєх зvйл их гарна. Тэр бvхнээс vvдээд хvvхэд гаргах нь монголд ч гэсэн цєєрч байгаа. Дахиж хvvхэд гаргахгvй ээ гэсэн яриа олон ч сонсож байсан. Би єєрєє ч дахин хvvхэд гаргахгvй юм шvv гэж боддог байлаа. Тэгсэн одоо эр хvн шартсанаа, эм хvн тєрснєє мартдаг гэдэг шиг. 4 хvvхэд гаргана гээд л мєрєєдєєд байгаа ш дээ. Хэ хэ. Гэхдээ санаа байвч сачий хvрэхгvй гэдэг шиг биеийн онцлог энэ тэрээс болоод чадахгvй ч байж магад шvv хvмvvсээ. Битгий 4 хvvхэд нэхээд байгаарай.
Ер нь ёвроп тєдийгvй Азийн єндєр хєгжилтэй гэсэн оронд ч хvн ам хєгшрєєд байнаa. Япон улсад хvvхэд тєрєлтийн тоо нь 1973 оноос буурч эхэлсэн. Эдvгээ тухайн vеийнхээс бараг тал хувиар буурсан. Жишээ нь 2003 онд 54 %тай болсон байна. (1973 онд 27 сая хvvхэд тєрж байсан бол 2004 онд 11 сая хvvхэд хорвоод мэндэлжээ.) Ингэснээр хvн амын тоо цєєрч, наслалт уртсан, vvнийгээ дагаад японд янз бvрийн л асуудал vvсээд байх шиг. Тухайлбал 65-аас дээш насны хvмvvсийн тоо жил ирэх тусам ихсэж тэдгээрт зориулсан халамж vйлчилгээний асуудал зэрэг бэрхшээлvvд гарч ирж байна.
Япон хvмvvсийн гэрлэлт их орой, 30 нас гарч байж гэрлэх нь хэвийн vзэгдэл. Намайг энд анх ирээд 24 настай, 2 настай охинтой гэж байхад бvгд нvд нь орой дээрээ гарч байсан юм даг.
Хvvхнvvд нь манайхан шиг энд тэнд гадаад улсад очиж сураад гэрлэлт болон хvvхэд тєрvvлэх нь хойшлогдоод гэсэн юм байхгvй. Зvгээр л хариуцлагаас зугтсан, тэртэй тэргvй хvнтэй сууж хvvхэд тєрvvлэх юм чин жаахан дураараа сэлгvvцэж авъя гэж бодох нь олонтаа. Мэдээж гэр бvлтэй болохоор янз бvрийн л асуудал ар араасаа ундарна. Тэр бvхнийг урьдчилан тооцоод гэрлэхээс "айгаад зугтаагaaд" байх шиг. Гэрлэсэн ч 1, 2 хvvхэд тєрvvлэх нь элбэг. 3 болон тvvнээс дээш хvvхэдтэй гэр бvл цєєхєн. Oгт гэрлэхгvй хvн ч олширч байна. 10 жилийн нэг багш маань 1 гэр бvл 3 юм уу 3-аас дээш хvvхэд тєрvvлж байж хvн ам нь єснє гэж хэлж байсан юм даг.
Цєєхєн хvvхэдтэй байх нэг шалтгаан бол хvvхдийнхээ боловсролд зарцуулах мєнгє. Энд хvvхдээ 3, 4 нас хvрэхээр нь л хєгжмийн боловсрол олгоно гээд л тєгєлдєр хуурын ангид, хичээлд нь сайн болгоно гээд л хичээлээс гадуурх дугуйлан зэрэгт явуулна. Дээрээс нь их дээд сургууль гээд л бєєн бєєн мєнгє шаардлагатай.
Эдний хvнтэй суухаа хойшлуулдаг бас 1 шалтгаан нь наслалт єндєр болохоор. Дундаж наслалт монголд эмэгтэй хvн 66, эрэгтэй нь 63 байхад, энд эмэгтэй нь 88, эрэгтэй нь 86 хавьцаа.
Мєн ээж аавтайгаа хамт амьдрах улсууд их цєєхєн, бие биенээсээ дэмжлэг туслалцаа авах гэсэн явдал байхгvйн улмаас хvvхнvvд нь хvvхэд гаргахаас халшраад... Манайхны ээж аавууд биднийг єсгєнє, дээрээс нь ач зээ нараа харна гээд л завгvй улсууд байдаг даа. Япон эмээ євєє нар бол єєрийгєє зугаацуулаад л янз бvрийн юманд яваад л, мєнгєтэй нь гадаад явж зугаалаад л... Ингэж бодохоор муу ээж аав нарыгаа єрєвдєх сэтгэл тєрєєд байгаам даа. Хураасан юм ч байхгvй, ач зээ нарыгаа харж єєрсдийгєє баясгаад л...
За энэ хvн ам нь их, хєгжилтэй орнууд, дээрээс нь хятад, энэтхэг зэрэг улсуудын хvн ам нь єсєхгvй байсандаа ч яaхав дээ. Харин монголынхоо хvн амыг бага зэрэг єсєєсэй л гэж бодоод байдаг юм. Нэг гэр бvл дор хаяж 3 хvvхэд тєрvvлэх нь зvйтэй. Мєн дээр нэг сониноос эмзэг бvлгийн хvмvvс олон хvvхэд гаргаж байна, боломжийн айлууд цєєхєн хvvхэдтэй байна гэж байсан. Yvний эсрэгээр нь байлгамаар байнаа. Бололцоотой гэр бvлvvдийг 3 болон тvvнээс дээш хvvхэд гаргаач гэж "уриалмаар" байна шvv гэсэн. Хувийн бодол шvv.
Миний хувьд ч гэсэн охиноо гаргаад 1 жил гэртээ суухдаа ингээд л ажил ихтэй нєхрєє хvлээгээд л... , гэрийн ажил, хvvхэдтэйгээ зууралдах гээд л нэргvй ажлаа хийгээд л, vргэлж гэртээ суугаад байх юм шиг санагддаг байлаа. Хvvхэд гаргасан ээж болгон л энэ давааг туулдаг байх. Дээрээс нь таргална, гэдэс нь язарна гээд л гоо сайхны талаасаа ч гэсэн эмэгтэй хvний сэтгэл зvйд нєлєєлєх зvйл их гарна. Тэр бvхнээс vvдээд хvvхэд гаргах нь монголд ч гэсэн цєєрч байгаа. Дахиж хvvхэд гаргахгvй ээ гэсэн яриа олон ч сонсож байсан. Би єєрєє ч дахин хvvхэд гаргахгvй юм шvv гэж боддог байлаа. Тэгсэн одоо эр хvн шартсанаа, эм хvн тєрснєє мартдаг гэдэг шиг. 4 хvvхэд гаргана гээд л мєрєєдєєд байгаа ш дээ. Хэ хэ. Гэхдээ санаа байвч сачий хvрэхгvй гэдэг шиг биеийн онцлог энэ тэрээс болоод чадахгvй ч байж магад шvv хvмvvсээ. Битгий 4 хvvхэд нэхээд байгаарай.
Зvйр vгс
Саяхан олж уншсан зvйр vгнvvдээ орууллаа.
- Биеэ мэдэж бяраа таних
- Атаа хорсол тємрийг идэх зэв
- Атаат хvн хэзээ ч баяр баясгалан эдэлдэггvй
- Залхvv хvнд маргааш олон
- Залхуугаас заяa зайлна
- Сэтгэлд гал байвал, зууханд аргал олдоно
- Муу дээвэрлэсэн байшинд дусаал гоождогтой адил єєрийгєє vл хянах хvний сэтгэлд хvсэл шунал дvvрнэ.
Бурхан багш - Чихэндээ нvгэлт vгийг бvv сонсъё хэмээн хичээгтvн
Нvдэндээ самуун єнгийг бvv vзье хэмээн хичээгтvн
Амандаа чалчаа шалигийг бvv єгvvлье хэмээн хичээгтvн
Санаандаа хортой сэтгэлийг бvv vvсгэе хэмээн хичээгтvн - Зoриг эс хvрвэл ухаан эс хvрнэ
Томилолт
Бичлэг оруулаагvй удсанд sorry шvv улсуудаа.
Хагас сайнд Токио орж монголоос хvн тосоод, оройдоо буцаж Тотторидоо ирээд. Маргааш нь хажуугийн Шиманэ муж ороод, тэнд 2 хоночихоод ирлээ. Явсан газрын сонин гэвэл Токиогийн Нарита олон улсын нисэх онгоцны буудалд монголоос хvн тосож буй хvмvvс их байлаа. Таньдаг хvн байх нvv гээд хараад байсан алгаа. Би ч нэг их удаагvй л дээ. Ирэх ёстой хvнээ гараад ирэхээр нь шууд буцсан болохоор. Гарч ирсэн хvмvvсээс монголын vнэр vнэртээд л...Нээрээ энд нэлээд удахаар монголоос ирсэн илгээмж, хvмvvсээс нэг сонин vнэр vнэртдэгийг анзаарсан биз дээ гадаадад байгаа хvмvvс. Мэдээж муухай vнэр гэхгvй л дээ, монголын маань vнэр гэж сэтгэлдээ дотно хvлээж авдаг юм.
Шиманэ муж бол хvн амынхаа тоогоор Тоттори мужийн дараагаар ордог. Тоттори муж япондоо хамгийн хvн ам цєєтэй муж байгаа юм.Тоссон хvн маань Тотторид 6 сарын дадлага хийнэ. Эхний 1 сар нь Шиманэ мужид япон хэлний дадлага хийнэ.
Уг нь монголд байхдаа япон хэлээ сайн сураарай гэж захиж хэлж байсан боловч "0" ирсээн. Эхний 2 єдєр ч яaхав би дагаж худлаа vнэн орчуулсан болж бaйгаа юм. Би єнєєдєр Тотторидоо буцаад ирчихсэн, мань хvн тэнд ганцаараа монгол, 3 china хvнтэй vлдсэн. Сурах л байгаа даа.
Эндээс нэг юм анзаарснаа хэлэх гээд л. Манай монгол эрчvvд их залхуу юм аа. Бие дааж юм сурахдаа муу юмаа. Би энд ирээд ємнє нь 2 эрэгтэй, 2 эмэгтэй хvн тосож авч, дадлага дуустал нь ганц нэг орчуулгыг нь хийдэг байсан. Эмэгтэйчvvд нь их мэрийлттэй, дадлага дуусах дєхєхєд бараг миний хэрэгцээ байхгvй, дарга цэрэг нартай єєрєє яриад л сvрхий байдаг байлаа. Тэгсэн эрчvvд нь байдаггvй ээ. Орчуулагч байгаа болохоор гэж боддог юм уу, ер нь юм хийхгvй шvv. Уг нь нэлээд толгойтой гарууд ирдэг юм шиг байгаа юм. Даан ч хичээл зvтгэл, оролдлого гээч юм байхгvй юм аа. China, koreа гээд гадныхан толгой сайтай нь ч бий байх л даа. Гэхдээ л жаахан IQ муутай улсууд байгаад байх шиг. Гэхдээ 99 хувь нь уг хvний єєрийн мэрийлт, чармайлттай холбоотой байх юм. Yлдсэн 1 хувь нь тухайн хvнд бурхнаас заяaсан авъяaс байгаад байх шиг.
За за хvн хэлэх ч яхав. Єєрийгєє хичээе дээ. English сурмаар байнаа...
Хагас сайнд Токио орж монголоос хvн тосоод, оройдоо буцаж Тотторидоо ирээд. Маргааш нь хажуугийн Шиманэ муж ороод, тэнд 2 хоночихоод ирлээ. Явсан газрын сонин гэвэл Токиогийн Нарита олон улсын нисэх онгоцны буудалд монголоос хvн тосож буй хvмvvс их байлаа. Таньдаг хvн байх нvv гээд хараад байсан алгаа. Би ч нэг их удаагvй л дээ. Ирэх ёстой хvнээ гараад ирэхээр нь шууд буцсан болохоор. Гарч ирсэн хvмvvсээс монголын vнэр vнэртээд л...Нээрээ энд нэлээд удахаар монголоос ирсэн илгээмж, хvмvvсээс нэг сонин vнэр vнэртдэгийг анзаарсан биз дээ гадаадад байгаа хvмvvс. Мэдээж муухай vнэр гэхгvй л дээ, монголын маань vнэр гэж сэтгэлдээ дотно хvлээж авдаг юм.
Шиманэ муж бол хvн амынхаа тоогоор Тоттори мужийн дараагаар ордог. Тоттори муж япондоо хамгийн хvн ам цєєтэй муж байгаа юм.Тоссон хvн маань Тотторид 6 сарын дадлага хийнэ. Эхний 1 сар нь Шиманэ мужид япон хэлний дадлага хийнэ.
Уг нь монголд байхдаа япон хэлээ сайн сураарай гэж захиж хэлж байсан боловч "0" ирсээн. Эхний 2 єдєр ч яaхав би дагаж худлаа vнэн орчуулсан болж бaйгаа юм. Би єнєєдєр Тотторидоо буцаад ирчихсэн, мань хvн тэнд ганцаараа монгол, 3 china хvнтэй vлдсэн. Сурах л байгаа даа.
Эндээс нэг юм анзаарснаа хэлэх гээд л. Манай монгол эрчvvд их залхуу юм аа. Бие дааж юм сурахдаа муу юмаа. Би энд ирээд ємнє нь 2 эрэгтэй, 2 эмэгтэй хvн тосож авч, дадлага дуустал нь ганц нэг орчуулгыг нь хийдэг байсан. Эмэгтэйчvvд нь их мэрийлттэй, дадлага дуусах дєхєхєд бараг миний хэрэгцээ байхгvй, дарга цэрэг нартай єєрєє яриад л сvрхий байдаг байлаа. Тэгсэн эрчvvд нь байдаггvй ээ. Орчуулагч байгаа болохоор гэж боддог юм уу, ер нь юм хийхгvй шvv. Уг нь нэлээд толгойтой гарууд ирдэг юм шиг байгаа юм. Даан ч хичээл зvтгэл, оролдлого гээч юм байхгvй юм аа. China, koreа гээд гадныхан толгой сайтай нь ч бий байх л даа. Гэхдээ л жаахан IQ муутай улсууд байгаад байх шиг. Гэхдээ 99 хувь нь уг хvний єєрийн мэрийлт, чармайлттай холбоотой байх юм. Yлдсэн 1 хувь нь тухайн хvнд бурхнаас заяaсан авъяaс байгаад байх шиг.
За за хvн хэлэх ч яхав. Єєрийгєє хичээе дээ. English сурмаар байнаа...
Thursday, April 19, 2007
Тєрсєн єдєр
Дээр охины маань тєрсєн єдєр болсон гэж хэлж байсан даа.
Мэдээж гэртээ тэмдэглэсэн.
Харин энэ удаад цэцэрлэг дээр нь яaдаг тухай хэлье. Япoны цэцэрлэгт тухайн сард тєрсєн хvvхдvvдийнхээ тєрсєн єдрийг нэг дор тэмдэглэдэг. Жишээ нь єчигдєр буюу 4 сарын 19-нд 4 сард тєрсєн хvvхдvvдийнхээ жилд нэг удаа тохиодог єдрийг цэцэрлэгийнхэн бєєнєєрєє тэмдэглэсэн. Бvх хvvхдvvдээ зааландаа цуглуулаад, тєрсєн єдєр нь болж байгаа хvvхдvvдээ урд тайзан (зааланд нь жижигхээн тайз байдаг юм) дээр гаргаад, бусад багш, хvvхдvvд дуу дуулж єгнє. Мєн багш нар нь бяцхан хэмжээний жvжигчилсэн тоглолт хийж сонирхуулна. Хvvхдvvдийнхээ мэддэг нэг vлгэрийн ном, зурагтай номноос сэдэвлэж тоглодог юм байна лээ.
Бас тєрсєн єдрєє тэмдэглэж буй хvvхдvvдэд зураг дээрх шиг дурсгалын карт єгдєг. Тэр картан дээр нь тухайн хvvхдийн биеийн єндєр, жинг бичиж, ард талд нь алганых нь хэмжээг тавьж єгдєг юм байна. Жил болгон хvvхдvvд тєрсєн єдрєєрєє ийм карт авах тул тvрvv жил нь хэр зэрэг єндєртэй, жинтэй байсан зэргийг харьцуулж болно. Карт нь дэлгэгддэг бєгєєд дотор талд нь багш нь vг бичсэн байдаг. Жишээ нь охины маань картан дээр "Зурагтай номонд маш дуртай Саруул. Цаашид ч хамтдаа зурагтай ном уншицгаая. Багшаас нь"гэж бичсэн байна лээ.
Манай монголын цэцэрлэгт яaдаг тухай сайн мэдэхгvй ч дээхэн vед лав ийм арга хэмжээ байгаагvй. Манай ээж цэцэрлэгт эрхлэгч хийдэг юм. Надаас японы цэцэрлэг яaдаг тухай байнга асуудаг, бодвол хэлсэн зvйлээс минь санаа авдаг ч байж магад. Мєнгє зарахгvй. хvvхдvvд багш нар байгаа материалаа ашиглаад тєрсєн єдрийн карт хийж єгдєг болвол дурсгалтай шvv. Энэ бичлэгийг маань цэцэрлэгийн багш нар уншаасай. Эсвэл уншигч танд цэцэрлэгийн багш найз байдаг бол дамжуулж хэлээрэй. Цаашид ч японы цэцэрлэгт зохиогддог арга хэмжээний тухай бичих болно.
Wednesday, April 18, 2007
Монголд дуу vvссэн тухай
Эрт урьд цагт монголын нэг нутагт цэцэг євчин ширvvн дэлгэрч, олон хvнийг vхvvлж байв гэнэ. Ингэхлээр нь хvн бvл сайтай, ачлагатай, чадалтай айл амьтан тэр нутгаас дvрвэн нvvжээ. Гэтэл Тарваа гэдэг ганц бие залуу саяхан цэцэг євчин тусаад, хєдєлж чадахгvй байсан тул, аль нэг айлын буурин дээр хоцроод, нас нєхцсєн гэнэ. Тарваа эрлэгийнд очоод сэлгvvцэн явж байтал, нэг хэсэг хvмvvс vлгэр ярилцаж суув. Зарим нь хуур хуурдаж, янз бvрийн сайхан дуу дуулж байв. Эд бvгдийг Тарваа сонирхоод л явж байлаа. Гэтэл эрлэг хаан гэнэт Тарвааг дуудуулж гэнэ. Тарвааг эрлэг хаан дээр очиход, тэрээр толиндоо нэг юм vзээд "Хvvе, Тарваа чи чинь vхэх болоогvй байтал юунд ирэв. Одоохон буц" гээд хєєжээ. Ингээд Тарваа буцаж ирээд биедээ орж амилтал, энэ завсар хэрээ нvдийг нь ухчихжээ. 2 нvдгvй болсон хєєрхий Тарваа тэнэж эрлэгийнд vзсэн vлгэрээ хэлж, сайхан дуугаа дуулаад, олон тvмнээр хэсvvчлэн явсан учраас анх Монголд сохор Тарваа vлгэр, дуу авчирсан юм гэж хэлэлцдэг болжээ.
Торой бандийн домог
Торой банди, Хvрээний шоронгоос ардын тусламжтайгаар гараад Дариганга чиглэж мордсон гэнэ. Тvvний оргон зугатсаныг мэдээд арван тавны цагдаа хэмээн алдаршсан цэрэг Торойн хойноос нэхсэн гэнэ. Хойно ємнєє орж хєєцєлдсєєр байгаад Дариганга нутагт хvрчээ. Торой банди Алтан овоо буюу Дарь овоонд нуугдах гэж бодсон бололтой. Тэр уул єєд гарсан гэнэ. Цагдаа нар ч мєн самбаатай эрс юм. Хэдийнээ мэдээд Дарь овоог гурван талаас нь бvсэлжээ. Цагдаа нар бvслэлтийн аргад их мэргэжсэн бололтой. Дарь овооны ємнє тал нь эгц тул морьтой хvн бууж чадахгvйг мэдээд хойно, баруун, зvvн 3 талыг бvслээд уул єєд урагшилж гэнэ. Моринд сайн, арга самбаатай Торой, Дарь овооны ємнє зvг ажигч vгvй буугаад давхичихсан гэнэ. Цагдаа нарын мэргэн арга Торойн аргыг дийлсэнгvйд уурласан бололтой уулан дээрээс ширvvхэн шиг буугаад бас л нэхэж гэнэ. Нэхээд ч яхав дээ, Торой бараа сvvдэргvй торойгоод морилчихсон байжээ. Алтан овооны ємнє буюу Дарь овооны ємнє зvг буусан замыг Даригангачууд Торойн зам гэж нэрлэжээ. Торойн зам гэвэл Даригангад мэдэхгvй хvн бараг vгvй.
Tuesday, April 17, 2007
Хvйсийн говь
Энэ манай vед биш эрт урьдын цагт гэнэ ээ. Одоогийн Говь-Алтай аймгийн Хєхмєрьт сумын нутагт орших Хvйсийн говьд нэгэн айл байжээ. Тэднийх ам бvл олуул, vр хvvхэд єнєр єтгєн бєгєєд хятад газраас ирсэн их зам тосон сууж, харь орны єнгєлзлєгєєс нутгийнхаа хилийг хамгаалах гэр харуулын vvрэг гvйцэтгэж байжээ. Гэтэл нэгэн удаа "Хятад газраас хар санаа євєрлєн ирэх тvшмэлийг нутгийнхаа шороон дээр бvv гишгvvл. Мэсийн vзvvрээр хєнєєх, найруулсан хорын хvчээр устгах алин болохоо єєрсдєє шийд" гэсэн даалгаварыг тэр айлд хvргэхээр нэгэн дугтуйтай захиа єртєєгєєр дамжин тэр айлыг зорьжээ. Гэвч элчийн євєр дамжсан тэр захиа зорьсон газраа хvрсэнгvй, харин манж хятадын тагнуул туршуулуудын гарт оржээ. Иймд єєрийн элч хятад тvшмэлийн амийг аврахаар хятад газраа нэг баг цэрэг нааш хєдєлж єнєє айлд хvрэн євгєд хєгшид, vр хvvхэд, эцэг эх, гэр хотлоор нь баривчлан алах ял тулгаж гэнэ. Энэ vед эзгvй байсан том хvv нь ч ирж "эцэг эх, дvv нарын минь амийг єршєєгєєч. Оронд нь намайг зоосны нvхээр тvмэн хэсэгт огтчин алсан ч гомдолгvй" гэж харийн цэргvvдээс євдєг сєгдєн гуйж гэнэ. Мєн эцэг эх нь "Бидний vр vндсийг битгий таслаач, том хvvгийн минь л амийг єршєє" гэж хятад цэргийн даргаас гуйгаад хvvдээ сэмхэнээр "Чи л амьд vлдэж vр vндсээ залгамжил, бас биднийхээ єшєє хонзонг харь манж хятадын цэргээс авч чадах ганц хvн чи л байна" гэж учирлан хэлж гэнэ.
Ингэтэл хятад цэргийн ноён дотроо аймшигт тєлєвлєгєє зохион залуу баатар эрд хэлсэн нь "Танайхны vр vндсийг таслахгvйн тулд ганц чиний л амийг єршєєе. Харин чи єєрийн гараар эцэг эх, дvv нарынхаа толгойг ав" гэжээ. Чингээд цємєєрєє нэг дор хядуулснаас нэг нь ч болсон амьд vлдэж vр vндсээ залгамжлан харь манж хятадын цэргээс vрэгдсэнийхээ єшєє хонзонг авахын тулд залуу баатар эр арга буюу єєрийн гараар тєрсєн эцэг эх, дvv нарынхаа толгойд мэсний vзvvр хvргэх болж гэнэ. Баатар эр зvрх шимшрvvлэн, элэг эмтлээн, нулимс унагаан, халаглан байж эцэг, эх, дvv нарынхаа толгойг авсаар бага дvvгийнх нь ээлж болоход томоогvй тэр балчир жаал "Ах аа миний хvзvvнд хатиг гарчихсан юм. Битгий хєндєєрэй" гэж хvvхдийн шингэн дуугаар хэлж байсан гэдэг. Гэвч тэр баатар эр ч єршєєгдсєнгvй. Хятад цэргийн ноён хэлснээсээ няцаж, цэргvvддээ тушаал єгєн тvvнийг баривчлуулаад єєрийнх нь сэлмээр толгойг нь цавчин алжээ.
Ийнхvv нэгэн єрх гэрийн хvмvvсээс нэгийг нь ч vлдээлгvй vзэшгvй муухайгаар доромжлон тэднийг толгой дараалан устган, гэр хотлоор нь хvйс тэмтэрсэн нvгэлт хэрэг болсон эл газрыг тvvнээс хойш Хvйсийн говь гэж нэрлэх болжээ.
Энэ домгийг vндэслэн их эрдэмтэн их зохиолч Б.Рэнчин "Нууцыг задруулсан захиа" хэмээх маш сонирхолтой єгvvллэгээ бичжээ.
Ингэтэл хятад цэргийн ноён дотроо аймшигт тєлєвлєгєє зохион залуу баатар эрд хэлсэн нь "Танайхны vр vндсийг таслахгvйн тулд ганц чиний л амийг єршєєе. Харин чи єєрийн гараар эцэг эх, дvv нарынхаа толгойг ав" гэжээ. Чингээд цємєєрєє нэг дор хядуулснаас нэг нь ч болсон амьд vлдэж vр vндсээ залгамжлан харь манж хятадын цэргээс vрэгдсэнийхээ єшєє хонзонг авахын тулд залуу баатар эр арга буюу єєрийн гараар тєрсєн эцэг эх, дvv нарынхаа толгойд мэсний vзvvр хvргэх болж гэнэ. Баатар эр зvрх шимшрvvлэн, элэг эмтлээн, нулимс унагаан, халаглан байж эцэг, эх, дvv нарынхаа толгойг авсаар бага дvvгийнх нь ээлж болоход томоогvй тэр балчир жаал "Ах аа миний хvзvvнд хатиг гарчихсан юм. Битгий хєндєєрэй" гэж хvvхдийн шингэн дуугаар хэлж байсан гэдэг. Гэвч тэр баатар эр ч єршєєгдсєнгvй. Хятад цэргийн ноён хэлснээсээ няцаж, цэргvvддээ тушаал єгєн тvvнийг баривчлуулаад єєрийнх нь сэлмээр толгойг нь цавчин алжээ.
Ийнхvv нэгэн єрх гэрийн хvмvvсээс нэгийг нь ч vлдээлгvй vзэшгvй муухайгаар доромжлон тэднийг толгой дараалан устган, гэр хотлоор нь хvйс тэмтэрсэн нvгэлт хэрэг болсон эл газрыг тvvнээс хойш Хvйсийн говь гэж нэрлэх болжээ.
Энэ домгийг vндэслэн их эрдэмтэн их зохиолч Б.Рэнчин "Нууцыг задруулсан захиа" хэмээх маш сонирхолтой єгvvллэгээ бичжээ.
Monday, April 16, 2007
Хvvхдийн даахь vргээх ёс
Удахгvй манайх охиныхоо даахийг хєндєнє. Харь газар байгаа юм чинь vргээж яaх гэсэн юм, мухар сvсэг бишрэл, хvvхдээ шийтгэж байгаа биш гээд л их л санаа оноотой таарч нэлээд эргэлзсэн ч гэсэн, ямар ч байсан авахаар шийдээд байна. Монголоос ээж маань дvvгээр бичиж ирvvлсэн майлыг дор сийрvvлье.
"Хvvхдийн даахийг буруу хєндсєн, эсвэл огт хєндєєгvй бол хожмын хувь заяa нь доголдоно"
Манай монгол ёс, зан заншил, уламжлал нь эрт vеэс євлєгдєн ирсэн євгєдийн ариун гэрээслэл мєн билээ. Євгєдийн тэрхvv ариун гэрээслэлийг хойч vеийнхэн бид умартсанаас vр хvvхэд нь амьдралдаа алдаж, эндэхийг алийг тэр гэх билээ. Уншигч танд монгол зан заншил, ардын єв уламжлалыг судлаач Сvхийн Дамбий хvvхдийн даахийг хэрхэн зєв vргээх талаар нэгэн баримтат тvvхийг єгvvлж байна.
(Дvv маань урт майл бичихээсээ залхуураад тэр баримтыг нь бичээгvй байнаа. Мэддэг хvн хэлж єгєхийг гуйя.)
Хvvхдийн даахийг дvvрэн 5 наснаас хэтрvvлэлгvй арга билэг, ёс жаягаар нь зєв хєндєн сvvнд дvрсэн модон хутгаар домнон хvvгийн баруун, охины зvvн шанаанд хvргээд даахинд хvрсэн хvн бvр сvv амсах учиртайг заавал биелvvлж бэлгээ єгдєг. Даахь vргээсний дараа ээлтэй явууг зvvлгэн vсийг нь хусдаг. Явууг 8 нас хvртэл нь зvvлгэдэг. Дараа нь биед нь хадгалуулдаг ардын ёс заншилтай. Мєн даахь vргээж буй хvмvvс тєлєв тєвшин байж чин сэтгэлээсээ хандах ёстой. Сархад ихээр зооглосон vе болон буруу талаас нь даахийг хєндсєн, эсвэл огт хєндєхгvй байх нь хvvхдийн хувь заяанд нєлєєлдєг. Ялангуяа охидын даахийг зєв хєндєхгvй бол бутач хvvхэд тєрvvлж, ханийн заяа тєєрєн бэлэвсрэн vлдэх гэх мэт зvйл байдгийг судлаачид тогтоожээ. Даахиа ёс журмын дагуу зєв vргээлгэсэн хvvхэд том болоод тєлєв даруу, хэрэг тєвєгт холбогддоггvй, гэр бvл нь тогтвортой, атаа жєтєє, хэл амнаас хол явдаг нь амьдралд нотлогдсон. Зун намрын тэргvvн сард ивээл єдєр, цаг, Балжинням, Дашнямтай єдрийг сонгож болно. Гагцхvv ёс жаягийг л зєв хийхэд учир нь байгаа юм. Тухайлбал даахь авах єдєр 8 гэгээн айлтгуулж, арга билэг тохирсон хvнээр сvv амсуулж даахинд нь эхлээд хvргvvлэхдээ модон хутгаар домнуулах ёстой. Даахь vргээх хvн бvр 8 гэгээний рашаантай сvvнээс хvртэж байж vргээх ёстой. Арга засал ч гэж юу байхав дээ. Гэхдээ л эрэгтэй 41, эмэгтэй 46 хvрээгvй бол унаган даахийг зоригтойгоор vргээж болно. Ингэснээр зуурдын зовлон бэрхшээлийг тойрон гарч сайн сайхан боломжоо єєртєє бий болгож чадна.
"Хvvхдийн даахийг буруу хєндсєн, эсвэл огт хєндєєгvй бол хожмын хувь заяa нь доголдоно"
Манай монгол ёс, зан заншил, уламжлал нь эрт vеэс євлєгдєн ирсэн євгєдийн ариун гэрээслэл мєн билээ. Євгєдийн тэрхvv ариун гэрээслэлийг хойч vеийнхэн бид умартсанаас vр хvvхэд нь амьдралдаа алдаж, эндэхийг алийг тэр гэх билээ. Уншигч танд монгол зан заншил, ардын єв уламжлалыг судлаач Сvхийн Дамбий хvvхдийн даахийг хэрхэн зєв vргээх талаар нэгэн баримтат тvvхийг єгvvлж байна.
(Дvv маань урт майл бичихээсээ залхуураад тэр баримтыг нь бичээгvй байнаа. Мэддэг хvн хэлж єгєхийг гуйя.)
Хvvхдийн даахийг дvvрэн 5 наснаас хэтрvvлэлгvй арга билэг, ёс жаягаар нь зєв хєндєн сvvнд дvрсэн модон хутгаар домнон хvvгийн баруун, охины зvvн шанаанд хvргээд даахинд хvрсэн хvн бvр сvv амсах учиртайг заавал биелvvлж бэлгээ єгдєг. Даахь vргээсний дараа ээлтэй явууг зvvлгэн vсийг нь хусдаг. Явууг 8 нас хvртэл нь зvvлгэдэг. Дараа нь биед нь хадгалуулдаг ардын ёс заншилтай. Мєн даахь vргээж буй хvмvvс тєлєв тєвшин байж чин сэтгэлээсээ хандах ёстой. Сархад ихээр зооглосон vе болон буруу талаас нь даахийг хєндсєн, эсвэл огт хєндєхгvй байх нь хvvхдийн хувь заяанд нєлєєлдєг. Ялангуяа охидын даахийг зєв хєндєхгvй бол бутач хvvхэд тєрvvлж, ханийн заяа тєєрєн бэлэвсрэн vлдэх гэх мэт зvйл байдгийг судлаачид тогтоожээ. Даахиа ёс журмын дагуу зєв vргээлгэсэн хvvхэд том болоод тєлєв даруу, хэрэг тєвєгт холбогддоггvй, гэр бvл нь тогтвортой, атаа жєтєє, хэл амнаас хол явдаг нь амьдралд нотлогдсон. Зун намрын тэргvvн сард ивээл єдєр, цаг, Балжинням, Дашнямтай єдрийг сонгож болно. Гагцхvv ёс жаягийг л зєв хийхэд учир нь байгаа юм. Тухайлбал даахь авах єдєр 8 гэгээн айлтгуулж, арга билэг тохирсон хvнээр сvv амсуулж даахинд нь эхлээд хvргvvлэхдээ модон хутгаар домнуулах ёстой. Даахь vргээх хvн бvр 8 гэгээний рашаантай сvvнээс хvртэж байж vргээх ёстой. Арга засал ч гэж юу байхав дээ. Гэхдээ л эрэгтэй 41, эмэгтэй 46 хvрээгvй бол унаган даахийг зоригтойгоор vргээж болно. Ингэснээр зуурдын зовлон бэрхшээлийг тойрон гарч сайн сайхан боломжоо єєртєє бий болгож чадна.
Бvvвэйн дууны домог
Эрт цагт нэг хааны 2 хvvхэн байж. Нэг єдєр тэдний нэг нь
-Би уг нь хаан язгууртай хvн юм гэнэ билээ. Миний эцэг дайнд яваад, ах бид 2 эцгээсээ тєєрчээ. Тэгээд бид хоёул амьдарч ах минь ан агнадаг байлаа. Манай нутгийнхан миний ахыг "Зээрэлдээ мэргэн, зээрэн зугсуу" гэдэг байж.
Би, ахдаа тэнгэрийн отгон дагиныг гэргий болгон авч єгєєд халамжит бэргэнээ хийхсэн гэж боддог байлаа. Энэ бодлоо ахдаа хэллээ. Ах маань тэнгэрийн отгон дагинатай гэрлэв. Надад сайхан гэр барьж єглєє. Би гэртээ торго дурдам дэлгэж, цэцэг навч хатгаж сайхан жаргаж байлаа. Нэг єдєр ахыг анд явсан хойгуур би, бэргэнтэйгээ алтан шагай амандаа нууж тоглох болов. Бэргэн єєрєє зээрийн шагай залгиж vзvvлээд, надад аргалын шагай авч єгєєд
-Харагдахгvй болтол залгиж нуу гэв.
Би тvvнийг залгиад, хоолой дээрээ тээглvvлээд гаргаж чадсангvй ухаан алдахад, бэргэн маань авдарт хийгээд голд урсгажээ. Гэтэл тэр авдрыг голын адагт суудаг хоёр ядуу хvн олж аваад, миний хоолойноос аргалын шагайг гаргаж аваад намайг амьдруулжээ. Ингээд энэ хааныд хvргэж єгсєн гэнэ.
Тэгээд би эднийд ирж Буурал мэргэнтэй танилцаж гэр бvл болоод хvvтэй болсон юм. Миний хvv бол Хараадай хааны ач хvv, Хариутган тайж буюу Зээрэлдээ мэргэн, Зээрэн сугсууны зээ дvv, Буудал мэргэний vр, Будаг шагай хvv юм гэж хэлжээ. Энэ vгийг сонссон настай зарц авгай, Будаг шагайн эхийг Хараадай хааны тєрсєн охин болохыг сая мэдэв. Тэгээд нэг єдєр зарц авгай Хараадай хааны гадаа очиж Будаг шагайг бvvвэйлж суухдаа:
Хараадай хааны ачлаа бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Хариyтган тайжийн дvvлээ бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Зээрэлдэй мэргэний зээлээ бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Зээрэн сугсууны дvvлэй бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Бyyдал мэргэний vрлээ бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Бyдаг шагайн хvvлээ бvvвэй бvvвэй бvvвэй
гэж аялан дуулжээ.Энэ vгийг сонссон Хараадай хаан тэр авгайтай уулзаж хамаг учрыг мэдээд тєєрсєн охин, ач хvv хоёртойгоо уyлзжээ. Yvнээс хойш Хараадай хааны албат олон нь энэ дууг ачийн бат хэлхээ болгон дуулдаг болсон гэдэг домогтой
-Би уг нь хаан язгууртай хvн юм гэнэ билээ. Миний эцэг дайнд яваад, ах бид 2 эцгээсээ тєєрчээ. Тэгээд бид хоёул амьдарч ах минь ан агнадаг байлаа. Манай нутгийнхан миний ахыг "Зээрэлдээ мэргэн, зээрэн зугсуу" гэдэг байж.
Би, ахдаа тэнгэрийн отгон дагиныг гэргий болгон авч єгєєд халамжит бэргэнээ хийхсэн гэж боддог байлаа. Энэ бодлоо ахдаа хэллээ. Ах маань тэнгэрийн отгон дагинатай гэрлэв. Надад сайхан гэр барьж єглєє. Би гэртээ торго дурдам дэлгэж, цэцэг навч хатгаж сайхан жаргаж байлаа. Нэг єдєр ахыг анд явсан хойгуур би, бэргэнтэйгээ алтан шагай амандаа нууж тоглох болов. Бэргэн єєрєє зээрийн шагай залгиж vзvvлээд, надад аргалын шагай авч єгєєд
-Харагдахгvй болтол залгиж нуу гэв.
Би тvvнийг залгиад, хоолой дээрээ тээглvvлээд гаргаж чадсангvй ухаан алдахад, бэргэн маань авдарт хийгээд голд урсгажээ. Гэтэл тэр авдрыг голын адагт суудаг хоёр ядуу хvн олж аваад, миний хоолойноос аргалын шагайг гаргаж аваад намайг амьдруулжээ. Ингээд энэ хааныд хvргэж єгсєн гэнэ.
Тэгээд би эднийд ирж Буурал мэргэнтэй танилцаж гэр бvл болоод хvvтэй болсон юм. Миний хvv бол Хараадай хааны ач хvv, Хариутган тайж буюу Зээрэлдээ мэргэн, Зээрэн сугсууны зээ дvv, Буудал мэргэний vр, Будаг шагай хvv юм гэж хэлжээ. Энэ vгийг сонссон настай зарц авгай, Будаг шагайн эхийг Хараадай хааны тєрсєн охин болохыг сая мэдэв. Тэгээд нэг єдєр зарц авгай Хараадай хааны гадаа очиж Будаг шагайг бvvвэйлж суухдаа:
Хараадай хааны ачлаа бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Хариyтган тайжийн дvvлээ бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Зээрэлдэй мэргэний зээлээ бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Зээрэн сугсууны дvvлэй бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Бyyдал мэргэний vрлээ бvvвэй бvvвэй бvvвэй
Бyдаг шагайн хvvлээ бvvвэй бvvвэй бvvвэй
гэж аялан дуулжээ.Энэ vгийг сонссон Хараадай хаан тэр авгайтай уулзаж хамаг учрыг мэдээд тєєрсєн охин, ач хvv хоёртойгоо уyлзжээ. Yvнээс хойш Хараадай хааны албат олон нь энэ дууг ачийн бат хэлхээ болгон дуулдаг болсон гэдэг домогтой
Зайсан толгой
Улаанбаатар хотын урд талд Богд уулын ар хормойд орших энэ толгойг Зайсан гэж нэрлэдгийг хэн хvнгvй мэдэх билээ. Анх энэ толгой буй газар тэгш тал газар байжээ. Богд хаан нарлаж байх vедээ ажиглавал одоогийн Зайсан толгой буй газар нэг жижиг дов овойсон байхыг vзэв. Yvнийг гайхсаар 2 хоноход дов улам томорсоор байв. Удалгvй єнєєх нь довцог болж томрох тусам Богд уулын мод наашаа хошууран нvvсээр байв. Богд шадар сайд нараа цуглуулан энэ тухай ярихад нэг цэцэн тvшмэл нь
-Тєвдєєс монголын модыг авчир гэж нэг уул явуулжээ. Энэ уул тэндээ алдар цолгvй энгийн нэг уул юм байна. Иймд уг нь нэр цолд их дуртай учир цол єгвєл эндээ vлдэж ч магадгvй юм гэсэнд бvгд зєвлєлдєн "Зайсан" хэмээх цол єгєн нутагтаа тогтоов. Ингээд Зайсан толгой єндєрсєхєє ч больж уулын мод ч тvvн рvv хошууран нvvхээ зогсжээ.
-Тєвдєєс монголын модыг авчир гэж нэг уул явуулжээ. Энэ уул тэндээ алдар цолгvй энгийн нэг уул юм байна. Иймд уг нь нэр цолд их дуртай учир цол єгвєл эндээ vлдэж ч магадгvй юм гэсэнд бvгд зєвлєлдєн "Зайсан" хэмээх цол єгєн нутагтаа тогтоов. Ингээд Зайсан толгой єндєрсєхєє ч больж уулын мод ч тvvн рvv хошууран нvvхээ зогсжээ.
Sunday, April 15, 2007
Yнэний тухай домог
Урьд нэг лам, шавийнхаа хамт суудаг байж. Шавь нь багшийн хэлсэн vг бvхнийг ёсчлон биелvvлдэг vнэнч шударга юм байжээ. Багш лам нь заллагаар юманд явах болж шавьдаа гэр орноо сайх сахиж байхыг онцлон захижээ. Шавь нь гэрээс холдолгvй чин сэтгэлийг барьж багшийн захиасыг биелvvлж байжээ. Багш нь хэд хоноод иртэл авдарны ёроол цоорчихсон дотoр нь нандигнан хадгалсан эрдэнэ нь алга болсон байв гэнэ. Тэгээд миний ховор эрдэнэ алга болсон байна, чи л алга болгосон гэрт чамаас єєр хэн ч байгаагvй шvv дээ гэж шавьдаа тулгахад шавь нь аваагvй учраа єчиж яaгаад эрдэнэ алга болсонд гайхан сандарчээ. Багш нь эрдэнэ олж єг, энэ насны минь ганц хогшил гэж уурлан уцаарлаж хулгайд сэрдэн, эцэст нь зодож гэрээсээ хєєсєнд шавь хvv аргагvйдэн юмаа vхэр тэргэнд ачиж, багшдаа гvтгэгдсэндээ гомдон бодолд автaн явж байтал тэрэгний єрєєсєн дугуй нvх руу цємрєн оржээ. Дугуйг нvхнээс татан гаргатал тэргэнд дайрагдсан нэгэн туулай vхсэн байв гэнэ. Ажиглавал багш ламынх нь эрдэнэ аманд нь зуулгаастай байхыг олжээ. Эрдэнийн vнэрээр туулай авдрыг цоо мэрсэн юм байжээ. Yvнээс хойш "Yнэнээр явбал vхэр тэргээр туулай гvйцнэ" гэсэн vг гарчээ.
Гарчиггvй
Сакvра ч унаад дууслаа. Тvрvvчийн долоо хоног жаахан тиймхэн єнгєрлєє. Ханиад хvрч энэ тэр. Энэ долоо хоногт ажлаар Токио явна. Бас Хажуугийн муж болох Шиманэ орно. Єєр нэг их онц ажилгvй юм байна. Гэхдээ л єнєє єдєр тутмын орчуулга, монголтой холбоо барих зэрэг ажлууд ар араасаа ундарсаар л байх байх даа. Баасан гарагт нэг 総会-д орох юм байна шvv. Гэрээрээ.
Сакvра унаж буй зураг оруулчихъя.
Сакvра унаж буй зураг оруулчихъя.
Сулинхээрийн тал
Мэргэн вангийн хошууны сул хээр гэгч морь хошуудын наадамд олон удаа тvрvvлсэн гэдэг. Сул хээр наадамч олны сонирхлыг ихэд татдаг байжээ. Даншгийн наадам Хvй долоон худаг гэдэг газар хийх жил, уг наадамд оролцохоор манж эзэн хааныхан хурдан морьдтой ирсэн гэдэг. Энэ наадамд халхын морьд тvрvvлж болохгvй. Хэрэв тvрvvлбэл морины эзний толгойг авна гэсэн зарлиг гарчээ. Энэ зарлигийг сонсоод халхын зарим хаад ноёд гайхалдан, зарим нь хэрхэх тухай битvv яриа болжээ.
Цэцэн хаан хэзээнээс ухаалаг тул наадамд уясан бvх морьдыг шинжээч нараар шинжvvлэн vзвэл манж эзэн хааны хар голт халиун тун ч хурдан хvлэг юм. Бас мэргэн вангийн хээр морь ч гэсэн хулангийн удамтай юм. Харин манж эзэн хааны хар голт халиун тун зvрх муутай, хєєрvv морь юмдаа гэж шинжсэн гэдэг. Тэгээд цэцэн хаан яавал манж хааны морийг аргалж болох тухай шинжээч нараас асуувал:
-Ай ,мэдэхгvй. Нарийн нууцыг хэлбэл бидний толгойг авна. Хэн мэддэг чаддаг гэж байж амнаасаа болж толгойгоо авахуулах вэ? гэхэд нь Цэцэн хаан
-Надад хэлчих. Би єєрийнхєє толгойг авахуулна гээд 50 лангийн ембvv барихад шинжээч эзгvй хээр очиж байгаад хэлсэн нь
-Наадамд манж эзэн хааны хар голт халиун тvрvvлэх нь лавтай юм. Гэвч мэргэн вангийн хээрийг хvvхэд унуулахгvй тавих нь дээр. Газрын дунд манжийн хар голт халиун тvрvvлж явах байх. Энэ vед морь хашсан хvн хэд сайн хашгирах юм бол хар голт халиун хєєрєн хадууран давхина. Тэгвэл сул тавьсан хээр морь тvрvvлнэ гэжээ.
Тэгээд хэлсэн ёсоор болж унасан хvvхэдгvй сул хээр морь тvрvvлэн ирэхэд тvрvvлсэн морины эзний толгойг авах зарлиг байвч эзэн нь олдоогvй юм гэдэг. Ингээд уг хээр морь Сул хээр хэмээн алдаршиж тvvний олон удаа наадамд уралдан тvрvvлж байсан уудам тал нутгийг Сул хээрийн тал гэдэг байснаа хожим сунжран хувирч Сулин хээрийн тал гэх болжээ.
Энэ ч бас Тод магнай кинотой тєстэй юм байна. Урд нь бичсэн Хурдан хээрийн домогтой ч тєстэй юм. Нэг хувилбар нь байх тийм vv.
Цэцэн хаан хэзээнээс ухаалаг тул наадамд уясан бvх морьдыг шинжээч нараар шинжvvлэн vзвэл манж эзэн хааны хар голт халиун тун ч хурдан хvлэг юм. Бас мэргэн вангийн хээр морь ч гэсэн хулангийн удамтай юм. Харин манж эзэн хааны хар голт халиун тун зvрх муутай, хєєрvv морь юмдаа гэж шинжсэн гэдэг. Тэгээд цэцэн хаан яавал манж хааны морийг аргалж болох тухай шинжээч нараас асуувал:
-Ай ,мэдэхгvй. Нарийн нууцыг хэлбэл бидний толгойг авна. Хэн мэддэг чаддаг гэж байж амнаасаа болж толгойгоо авахуулах вэ? гэхэд нь Цэцэн хаан
-Надад хэлчих. Би єєрийнхєє толгойг авахуулна гээд 50 лангийн ембvv барихад шинжээч эзгvй хээр очиж байгаад хэлсэн нь
-Наадамд манж эзэн хааны хар голт халиун тvрvvлэх нь лавтай юм. Гэвч мэргэн вангийн хээрийг хvvхэд унуулахгvй тавих нь дээр. Газрын дунд манжийн хар голт халиун тvрvvлж явах байх. Энэ vед морь хашсан хvн хэд сайн хашгирах юм бол хар голт халиун хєєрєн хадууран давхина. Тэгвэл сул тавьсан хээр морь тvрvvлнэ гэжээ.
Тэгээд хэлсэн ёсоор болж унасан хvvхэдгvй сул хээр морь тvрvvлэн ирэхэд тvрvvлсэн морины эзний толгойг авах зарлиг байвч эзэн нь олдоогvй юм гэдэг. Ингээд уг хээр морь Сул хээр хэмээн алдаршиж тvvний олон удаа наадамд уралдан тvрvvлж байсан уудам тал нутгийг Сул хээрийн тал гэдэг байснаа хожим сунжран хувирч Сулин хээрийн тал гэх болжээ.
Энэ ч бас Тод магнай кинотой тєстэй юм байна. Урд нь бичсэн Хурдан хээрийн домогтой ч тєстэй юм. Нэг хувилбар нь байх тийм vv.
Thursday, April 12, 2007
Зєв сэдэв
Ганбаатар их зєв сэдэв хєндєєд, би их зєв зурагнууд блогтоо оруулж байгаа юм байна гэж бодлоо. Учир нь намайг явган хvний замын зураг авч байхыг хамт ажилладаг тайвань хvvхэн харчаад
-Манай эгч японд сурч байхдаа (нэлээд хэдэн жилийн ємнє) аавд бас ийм зурагнууд авч явуулж байсан юм. Тэр vед тайваньд ийм хараагvй хvмvvст зориулсан зам байгаагvй. Тvvнийг аав маань сонинд хэвлэж нийтэлж байсан юм. (аав нь сонины сэтгvvлч) Тэгээд одоо тайваньд хараагvй хvмvvст зориулсан зам бий болсон гэж хэлж байсан.
Yvн шиг хэзээ нэгэн цагт манай монгол хєгжлийн бэрхшээлтэй хvмvvст зориулсан зам, vйлчилгээ, тоног тєхєєрємж зэрэгтэй болно гэдэгт итгэл дvvрэн байна.
Yvн шиг хэзээ нэгэн цагт манай монгол хєгжлийн бэрхшээлтэй хvмvvст зориулсан зам, vйлчилгээ, тоног тєхєєрємж зэрэгтэй болно гэдэгт итгэл дvvрэн байна.
Ханиад хvрэв
2 хоногийн ємнє ханиад хvрээд 39 хvрч халуураад vхэхээ шахав. Тэгээд эмчид vзvvллээ. Эм авч уулаа. Гайгvй болох шинжтэй. Халуун буувуу vгvй юу ажилдаа шогшив. Хэнхэг юм болохоор. Гэхдээ хоолой жаахан євдсєн хэвээрээ, бие арзгар хэвээрээ л байна. Эмээ уугаад дуусахаар гайгvй болох биз дээ.
Хамгийн гол нь эмчийн бичиж єгсєн эмээ эмийн сангаас аваад анзаарсан зvйлээ л хэлэх гээд байгаа юм. Жилийн ємнє бас яг тэр эмийн сангаас эм авч байсан юм. Ханиад хvрээд. Тэгсэн миний нэрийг PC-нээсээ шууд олоод л уулзаагvй удсан байна шvv. 1 жил болж байна тээ гэж ирээд л их л эелдэг залуу байнаа. Тэгээд эмээ авахад эмэн дээр нь BYAMBA様 гээд биччихсэн ууттай эм єглєє. Эмнийхээ тайлбарыг бас єгнє. Ийм ийм эм байгаа тул ингэж уугаарай гэсэн заавартай нь хамт. Єдєр 3 янзын эм уу гээд, тэр эмнvvдээ нэг дор савласан байв.
Энэ бичлэгээрээ яг юу гэж хэлэх гээд байна вэ гэвэл Тvмээ эгчийн блог дахь амаржих газрын дурсгалын CD, альбом зэрэг зvйл єгдєг тухай бичлэгийн comment дээр нэг хvн єєрийн эмнэлэгтээ хэрэгжvvлнээ гэсэн байсныг уншаад нэг ч гэсэн эмийн санд ажилладаг, ажиллуулдаг хvн уншаасай гэж хvссэн болно.
Хамгийн гол нь эмчийн бичиж єгсєн эмээ эмийн сангаас аваад анзаарсан зvйлээ л хэлэх гээд байгаа юм. Жилийн ємнє бас яг тэр эмийн сангаас эм авч байсан юм. Ханиад хvрээд. Тэгсэн миний нэрийг PC-нээсээ шууд олоод л уулзаагvй удсан байна шvv. 1 жил болж байна тээ гэж ирээд л их л эелдэг залуу байнаа. Тэгээд эмээ авахад эмэн дээр нь BYAMBA様 гээд биччихсэн ууттай эм єглєє. Эмнийхээ тайлбарыг бас єгнє. Ийм ийм эм байгаа тул ингэж уугаарай гэсэн заавартай нь хамт. Єдєр 3 янзын эм уу гээд, тэр эмнvvдээ нэг дор савласан байв.
Энэ бичлэгээрээ яг юу гэж хэлэх гээд байна вэ гэвэл Тvмээ эгчийн блог дахь амаржих газрын дурсгалын CD, альбом зэрэг зvйл єгдєг тухай бичлэгийн comment дээр нэг хvн єєрийн эмнэлэгтээ хэрэгжvvлнээ гэсэн байсныг уншаад нэг ч гэсэн эмийн санд ажилладаг, ажиллуулдаг хvн уншаасай гэж хvссэн болно.
Хурдан хээрийн домог
Тэр нэгэн жил долоон хошуу даншиг наадамд манжийн хаан морилон ирэх болж гэнэ. Хаад ноёд манжийн хаанд нvvр тал засах гэж даншиг наадамд манжийн хааны морийг тvрvvлvvлэх талаар богдын Лvндэнг гаргуулжээ. Харин зэргэлдээх нутагтай Цэцэн хаан эрийн 3 наадмын гол болсон морины тvрvvг харийн хаанд хvчээр єгч байдаг нь юу билээ гэж дургvйцэн бодож хурдан морины шинжээч гэж алдаршсан нэг тvшмэлд 30 лан мєнгє єгч наадамд тvрvvлэх хурдан морийг хаа байгаа газраас нь олж ир гэж явуулжээ.
Шинжээч тvшмэлд хурдан морь олон дайралдсан боловч санаанд нь нэг л таарахгvй байж. Тvшмэл хааны нутгаар явж байтал хонь хариулсан євгєнтэй тааралдав. Євгєний унасан хээр морь юунд ч гvйцэгдэшгvй хурдны шинж бvрдсэн морь байв гэнэ. Євгєнд єєрийн учрыг хэлж худалдахыг гуйхад
-Би баян айлын хонь хариулдаг ядуу хvн. Энэ морь бол эзний єгсєн 3 дахь унаа, урдах 2 нь дараалан зєнєж vхсэн. Би хєгшин болтлоо морины хурдыг сонгож шинжиж яваагvй. Худалдах эсэхийг мэдэхгvй, эзэн єєрєє мэдэх буйзаа гэжээ. Тvшмэл морины эзнийд очиж худалдахыг гуйхад:
-Миний мянга гаруй адуун дундаас хамгийн адаг нь болсон хонь хариулдаг эцэж туйлдсан энэ морийг хурдан гэж хэн vнэмших вэ? Би vvнийг худалдах нь битгий хэл хvнд зvгээр єгєхєєсєє ичиж байна гэв. Тvшмэл мєнгєє ширээн дээр нь тавьж
-Энэ мєнгє эзэн танд єлзий болог, хээр морь надад хурдан болог гэж хэлээд хээр морио хєтлєн буцав.
Гэтэл Цэцэн хаан учиргvй уурлаж:
-Халх монголын адуун сvргийн хурдан нь барагдаж гэж бодоод энэ адуу нэртэй алхан толгойтой юмыг авчирч миний толгой эргvvлэх гэж бодоо юу vvнийгээ аваад зайл гэж хєєжээ. Тvшмэл морио хєтєлж Тєр хурахын аманд ирж, бараан єнгийн даавуугаар битvv нэмнэн халхавч хийж ус, идший нь тааруулан болох гэж байгаа тєрийн их наадамд уралдуулахаар сойж эхлэв. Нэгэн єдєр уяж байгаа бvх морьдыг Хvйн ногоон толгой гэдэг газар цуглуулан морь шинжээч нар шинжицгээв. Шинжээч нарын дотроос бєгтєр нуруутай хєх євгєн
-Ээ хє, таны морь ёстой хурдан морь юм. Гэвч энэ наадамд тvрvv булааж чадахгvй нь. Богдын ордны саравчинд алтан мєнгєт нємрєгтэй, буйрын унага манжийн хааны хурдан бор гэдэг газар гишгэх "улаан хєлт амьтныг" урдаа оруулдаггvй хурдан морь бий. Тvvний дараа л таны хээр морь ирнэ гэж хэлэхэд, тvшмэл
-Yгvй ер, халх монголчууд наадмынхаа мориныхоо тvрvvг харь манж нарт алдах гэж vv гэж бодоод
-Євгєн гуай миний хээр морь тэр бор морины ємнє орох арга байхгvй ю? гэхэд євгєн
-Манжийн хааны тэр моринд согогтой юм ажиглагдсан. Нэг удаагийн нууц vсэргээнд олон хvн шуугиж хvvхэд гийнгоолоход чих нь сортолзон мах нь чичирч их айж сvрдэж байсан. Бодвол vрээ даага байхдаа худагт юм уу усанд унасан юм байна гэж бодсон гэж ярьжээ. Ингээд наадам болж морьд гарах болоход тvшмэл цовоо сэргэлэн хvv олж морио унуулаад:
-За хvv минь манжийн хааны хурдан бор мориноос битгий хоцор. Морь барих хvмvvсийн бараа харагдмагц байдаг чадлаараа хашгиран гуугалаарай гэж захижээ. Манжийн хааны бор морь, тvшмэлийн хээр 2 тасархай гарч хойно урдаа орсоор барианы газар ойртоход хурдан хээрийн хvv хэд чанга хашгиран давирахад манжийн хааны хурдан борыг орхин "хонины хээр" гэдэг хочтой хурдан хээр наадмын тvрvvг булаасан юм гэдэг. Энэ vеэс "Даахин доор морь, дахан дор эр" гэдэг яриа vvсчээ.
Тод магнай гэдэг кинотой их тєстэй санагдаж байгаа биз.
Шинжээч тvшмэлд хурдан морь олон дайралдсан боловч санаанд нь нэг л таарахгvй байж. Тvшмэл хааны нутгаар явж байтал хонь хариулсан євгєнтэй тааралдав. Євгєний унасан хээр морь юунд ч гvйцэгдэшгvй хурдны шинж бvрдсэн морь байв гэнэ. Євгєнд єєрийн учрыг хэлж худалдахыг гуйхад
-Би баян айлын хонь хариулдаг ядуу хvн. Энэ морь бол эзний єгсєн 3 дахь унаа, урдах 2 нь дараалан зєнєж vхсэн. Би хєгшин болтлоо морины хурдыг сонгож шинжиж яваагvй. Худалдах эсэхийг мэдэхгvй, эзэн єєрєє мэдэх буйзаа гэжээ. Тvшмэл морины эзнийд очиж худалдахыг гуйхад:
-Миний мянга гаруй адуун дундаас хамгийн адаг нь болсон хонь хариулдаг эцэж туйлдсан энэ морийг хурдан гэж хэн vнэмших вэ? Би vvнийг худалдах нь битгий хэл хvнд зvгээр єгєхєєсєє ичиж байна гэв. Тvшмэл мєнгєє ширээн дээр нь тавьж
-Энэ мєнгє эзэн танд єлзий болог, хээр морь надад хурдан болог гэж хэлээд хээр морио хєтлєн буцав.
Гэтэл Цэцэн хаан учиргvй уурлаж:
-Халх монголын адуун сvргийн хурдан нь барагдаж гэж бодоод энэ адуу нэртэй алхан толгойтой юмыг авчирч миний толгой эргvvлэх гэж бодоо юу vvнийгээ аваад зайл гэж хєєжээ. Тvшмэл морио хєтєлж Тєр хурахын аманд ирж, бараан єнгийн даавуугаар битvv нэмнэн халхавч хийж ус, идший нь тааруулан болох гэж байгаа тєрийн их наадамд уралдуулахаар сойж эхлэв. Нэгэн єдєр уяж байгаа бvх морьдыг Хvйн ногоон толгой гэдэг газар цуглуулан морь шинжээч нар шинжицгээв. Шинжээч нарын дотроос бєгтєр нуруутай хєх євгєн
-Ээ хє, таны морь ёстой хурдан морь юм. Гэвч энэ наадамд тvрvv булааж чадахгvй нь. Богдын ордны саравчинд алтан мєнгєт нємрєгтэй, буйрын унага манжийн хааны хурдан бор гэдэг газар гишгэх "улаан хєлт амьтныг" урдаа оруулдаггvй хурдан морь бий. Тvvний дараа л таны хээр морь ирнэ гэж хэлэхэд, тvшмэл
-Yгvй ер, халх монголчууд наадмынхаа мориныхоо тvрvvг харь манж нарт алдах гэж vv гэж бодоод
-Євгєн гуай миний хээр морь тэр бор морины ємнє орох арга байхгvй ю? гэхэд євгєн
-Манжийн хааны тэр моринд согогтой юм ажиглагдсан. Нэг удаагийн нууц vсэргээнд олон хvн шуугиж хvvхэд гийнгоолоход чих нь сортолзон мах нь чичирч их айж сvрдэж байсан. Бодвол vрээ даага байхдаа худагт юм уу усанд унасан юм байна гэж бодсон гэж ярьжээ. Ингээд наадам болж морьд гарах болоход тvшмэл цовоо сэргэлэн хvv олж морио унуулаад:
-За хvv минь манжийн хааны хурдан бор мориноос битгий хоцор. Морь барих хvмvvсийн бараа харагдмагц байдаг чадлаараа хашгиран гуугалаарай гэж захижээ. Манжийн хааны бор морь, тvшмэлийн хээр 2 тасархай гарч хойно урдаа орсоор барианы газар ойртоход хурдан хээрийн хvv хэд чанга хашгиран давирахад манжийн хааны хурдан борыг орхин "хонины хээр" гэдэг хочтой хурдан хээр наадмын тvрvvг булаасан юм гэдэг. Энэ vеэс "Даахин доор морь, дахан дор эр" гэдэг яриа vvсчээ.
Тод магнай гэдэг кинотой их тєстэй санагдаж байгаа биз.
Wednesday, April 11, 2007
SMAP 世界にひとつだけの花
2003 онд японыг байлдан дагуулсан дуу. SMAP－ийн Кимｖра Tакｖя нь таалагддаг. Жvжиглэх авъястай, бусдыгаа бодвол.
世界に一つだけの花
作詞：槇原敬之 作曲：槇原敬之
ナンバーワンに ならなくてもいい もともと 特別な オンリーワン
花屋の店先に並んだ 色んな花を 見ていた
人それぞれ好みはあるけど どれもみんな 奇麗だね
この中で誰が一番だなんて 争うこともしないで
バケツの中誇らしげに しゃんと 胸を張っている
それなのに 僕ら人間は どうしてこうも 比べたがる
一人一人違うのにその中で一番になりたがる
そうさ僕らは 世界にひとつだけの花 一人一人違う種を持つ
その花を咲かせることだけに 一生懸命になればいい
困ったように 笑いながら ずっと迷っている人がいる
頑張って咲いた花はどれも 奇麗だから 仕方ないね
やっと店から出てきた その人が 抱えていた
色とりどりの花束とうれしそうな横顔
名前も知らなかったけれど あの日僕に笑顔くれた
誰も気づかないような場所で 咲いてた花のように
小さい花や大きな花 一つとして 同じものはないから
ナンバーワンにならなくてもいい もともと特別なオンリーワン
世界に一つだけの花
作詞：槇原敬之 作曲：槇原敬之
ナンバーワンに ならなくてもいい もともと 特別な オンリーワン
花屋の店先に並んだ 色んな花を 見ていた
人それぞれ好みはあるけど どれもみんな 奇麗だね
この中で誰が一番だなんて 争うこともしないで
バケツの中誇らしげに しゃんと 胸を張っている
それなのに 僕ら人間は どうしてこうも 比べたがる
一人一人違うのにその中で一番になりたがる
そうさ僕らは 世界にひとつだけの花 一人一人違う種を持つ
その花を咲かせることだけに 一生懸命になればいい
困ったように 笑いながら ずっと迷っている人がいる
頑張って咲いた花はどれも 奇麗だから 仕方ないね
やっと店から出てきた その人が 抱えていた
色とりどりの花束とうれしそうな横顔
名前も知らなかったけれど あの日僕に笑顔くれた
誰も気づかないような場所で 咲いてた花のように
小さい花や大きな花 一つとして 同じものはないから
ナンバーワンにならなくてもいい もともと特別なオンリーワン
夏川 りみ 涙そうそう
Сайхан дуу шvv
作詞： 森山良子 作曲：BEGIN
涙そうそう
古いアルバムめくり ありがとうってつぶやいた
いつもいつも胸の中 励ましてくれる人よ
晴れ渡る日も 雨の日も 浮かぶあの笑顔
想い出遠くあせても
おもかげ探して よみがえる日は 涙そうそう
一番星に祈る それが私のくせになり
夕暮れに見上げる空 心いっぱいあなた探す
悲しみにも 喜びにも 思うあの笑顔
あなたの場所から私が
見えたら きっといつか 会えると信じ 生きてゆく
晴れ渡る日も 雨の日も 浮かぶあの笑顔
想い出遠くあせても
さみしくて 恋しくて 君への想い 涙そうそう
会いたくて 会いたくて 君への想い 涙そうそう
作詞： 森山良子 作曲：BEGIN
涙そうそう
古いアルバムめくり ありがとうってつぶやいた
いつもいつも胸の中 励ましてくれる人よ
晴れ渡る日も 雨の日も 浮かぶあの笑顔
想い出遠くあせても
おもかげ探して よみがえる日は 涙そうそう
一番星に祈る それが私のくせになり
夕暮れに見上げる空 心いっぱいあなた探す
悲しみにも 喜びにも 思うあの笑顔
あなたの場所から私が
見えたら きっといつか 会えると信じ 生きてゆく
晴れ渡る日も 雨の日も 浮かぶあの笑顔
想い出遠くあせても
さみしくて 恋しくて 君への想い 涙そうそう
会いたくて 会いたくて 君への想い 涙そうそう
Monday, April 09, 2007
Морин хуурын vvслийн тухай
Эрт урьд цагт Монголын зvvн хязгаарт Хєхєє Намжил гэж нэгэн сайн эр байжээ. Тэр vнэхээр хосгvй сайхан дуулдаг тул ихэд алдаршсан байв. Гэтэл Хєхєє Намжил цэргийн албанд татагдан монголын баруун хязгаарт очжээ. Тvvний сайхан дуулдгийг дарга нь даруй мэдээд Хєхєє Намжилаар ажил сургууль хийлгэхийн оронд 3 жил шахам зєвхєн дуу дуулуулсаар байжээ. Цэргийн алба хааж байхдаа Намжил тэр нутгийн нэг сайхан гvнжтэй танилцaж гэнэ. Хєхєє Намжил цэргээс халагдаж орон нутагтаа буцах болсонд амраг хайртай гvнж нь "Жонон хар" гэдэг морио бэлэг болгон єгсєн юмсанжээ. Тэр "Жонон хар" морь бол
Бутын vндэс булгартал
Бул чулууг бутартал
Дэлийн чулууг дэлбэртэл
Дээлийн хаваасыг ханзартал
Хадан цохионд халтирдаггvй
Дутанд бvдэрдэггvй хатирдаг
Жигvvртэн шувуунаас дутуугvй
Жирийн морьтой зvйрлэшгvй
Адyyны дотор ганцаар содон
Армагийн шинж тєгс бvрдсэн
Аюyлтай цагт нисэн дvvлж
Амгалан цагт алхаа гишгээгээр явдаг
Ивээлт эзэн нь унахад
Эзнийхээ тєлєє зvтгэдэг
Эр хvний хань болсон
Ийм сайн морь юмсанж
Хєхєє Намжил тэр мориороо явж нутагтаа ирэхэд нь хvмvvс ихэд сонирхон, тvvнээс єєр морь унахгvйд нь бас гайхдаг байжээ. Гэтэл Хєхєє Намжил "Жонон хар" мориороо шєнийн цагаар монголын баруун хязгаарт нисэн очиж нєгєє гvнжтэйгээ уулзаад єглєє болоход зvvн хязгаарт ирж адуугаа туусаар харьдаг байж гэнэ. Ингэсээр 3 жил болсон боловч тvvний нь хvмvvс ер мэддэггvй байжээ. Харин Хєхєє Намжилыхтай ойролцоо нэгэн баян айл байжээ. Тэр баяныд эгэл олныг vймvvлдэг, эвтэй хоёрыг бусниулдаг тийм сvрхий ховч хvvхэн байжээ.
Энэ ховч хvvхэн "Жонон хар" морины эгэл бишийг эртнээс мэдэх болсон учир Хєхєє Намжилд хор хvргэх гэж санаархдаг болов. Нэгэн удаа Хєхєє Намжил vдэш явж амраг хайрт гvнжтэйгээ уулзаад тэр шєнєє буцах замдаа адуугаа туусаар ирж мориныхоо хєлсийг намдаагаад vvр цайхад морио тавья хэмээн гэртээ орж амран сууж гэнэ. Гэтэл нєгєє баяны хvvхэн морины тєвєргєєн сонсож Хєхєє Намжилын ирэхийг мэдээд уяан дээр нь сэмхэн очвол сайхан жонон хар морь санаа муутан ирснийг танилгvй , сайн эзнээ хэмээн баясаад хэнхдэг цээжээ хєндєлсvvлээд, хєлстэй биеэ шилгээн газар цавчлан байж, хоёр суганаасаа ид шидийн хvчтэй жигvvрээ дэрвэлзvvлж байхы нь vзээд нєгєє ховч хvvхэн гvйн харьж, vйлийнхээ хайчийг ханцуйлж ирээд жонон хар морины жигvvрийг тас хайчлаад хаяжээ. Сайхан жонон хар морь нь шидэт жигvvрээ хайчлуулснаас хойш удалгvй vхэж гэнэ. Yvр цайхаар морио тавих гэж очсон чинь vнэнч нєхєр болсон сайн морь нь уяан дээрээ vхсэнийг хараад Хєхєє Намжилын дотор нь балартаж, гашуудал харамслын гvнд оржээ. Хєхєє Намжил нэгэн єдєр сайхан жонон хар мориныхоо толгойг дуурайлган модоор сийлж, урлан бvтээсэн толгойдоо урт иш бэхлэн vзvvр талд нь цар хийж, хvлэг сайн мориныхоо ширнээс хєндий цараа ширлэж, мяндсан сайхан сvvлнээс нь авч хєвvvлж уртааш нь татаж, модны давирхай татаж дуугаргаад, жонон хар мориныхоо янцгаах дуу, алхаа гишгээ, арилжаа хатирааг тэр хєгжимдєє оруулдаг болж гэнэ. Тvvнээс хойш монгол нутагт морин толгойтой хуур хєгжим vvссэн гэдэг домогтой.
Бутын vндэс булгартал
Бул чулууг бутартал
Дэлийн чулууг дэлбэртэл
Дээлийн хаваасыг ханзартал
Хадан цохионд халтирдаггvй
Дутанд бvдэрдэггvй хатирдаг
Жигvvртэн шувуунаас дутуугvй
Жирийн морьтой зvйрлэшгvй
Адyyны дотор ганцаар содон
Армагийн шинж тєгс бvрдсэн
Аюyлтай цагт нисэн дvvлж
Амгалан цагт алхаа гишгээгээр явдаг
Ивээлт эзэн нь унахад
Эзнийхээ тєлєє зvтгэдэг
Эр хvний хань болсон
Ийм сайн морь юмсанж
Хєхєє Намжил тэр мориороо явж нутагтаа ирэхэд нь хvмvvс ихэд сонирхон, тvvнээс єєр морь унахгvйд нь бас гайхдаг байжээ. Гэтэл Хєхєє Намжил "Жонон хар" мориороо шєнийн цагаар монголын баруун хязгаарт нисэн очиж нєгєє гvнжтэйгээ уулзаад єглєє болоход зvvн хязгаарт ирж адуугаа туусаар харьдаг байж гэнэ. Ингэсээр 3 жил болсон боловч тvvний нь хvмvvс ер мэддэггvй байжээ. Харин Хєхєє Намжилыхтай ойролцоо нэгэн баян айл байжээ. Тэр баяныд эгэл олныг vймvvлдэг, эвтэй хоёрыг бусниулдаг тийм сvрхий ховч хvvхэн байжээ.
Энэ ховч хvvхэн "Жонон хар" морины эгэл бишийг эртнээс мэдэх болсон учир Хєхєє Намжилд хор хvргэх гэж санаархдаг болов. Нэгэн удаа Хєхєє Намжил vдэш явж амраг хайрт гvнжтэйгээ уулзаад тэр шєнєє буцах замдаа адуугаа туусаар ирж мориныхоо хєлсийг намдаагаад vvр цайхад морио тавья хэмээн гэртээ орж амран сууж гэнэ. Гэтэл нєгєє баяны хvvхэн морины тєвєргєєн сонсож Хєхєє Намжилын ирэхийг мэдээд уяан дээр нь сэмхэн очвол сайхан жонон хар морь санаа муутан ирснийг танилгvй , сайн эзнээ хэмээн баясаад хэнхдэг цээжээ хєндєлсvvлээд, хєлстэй биеэ шилгээн газар цавчлан байж, хоёр суганаасаа ид шидийн хvчтэй жигvvрээ дэрвэлзvvлж байхы нь vзээд нєгєє ховч хvvхэн гvйн харьж, vйлийнхээ хайчийг ханцуйлж ирээд жонон хар морины жигvvрийг тас хайчлаад хаяжээ. Сайхан жонон хар морь нь шидэт жигvvрээ хайчлуулснаас хойш удалгvй vхэж гэнэ. Yvр цайхаар морио тавих гэж очсон чинь vнэнч нєхєр болсон сайн морь нь уяан дээрээ vхсэнийг хараад Хєхєє Намжилын дотор нь балартаж, гашуудал харамслын гvнд оржээ. Хєхєє Намжил нэгэн єдєр сайхан жонон хар мориныхоо толгойг дуурайлган модоор сийлж, урлан бvтээсэн толгойдоо урт иш бэхлэн vзvvр талд нь цар хийж, хvлэг сайн мориныхоо ширнээс хєндий цараа ширлэж, мяндсан сайхан сvvлнээс нь авч хєвvvлж уртааш нь татаж, модны давирхай татаж дуугаргаад, жонон хар мориныхоо янцгаах дуу, алхаа гишгээ, арилжаа хатирааг тэр хєгжимдєє оруулдаг болж гэнэ. Тvvнээс хойш монгол нутагт морин толгойтой хуур хєгжим vvссэн гэдэг домогтой.
Sunday, April 08, 2007
テレサ・テン つぐない
Нэлээд дээр ｖеийн дуу байгаа юм. Монголын караокэд байдаг. Сонирхоод ｖзээрэй.
つぐない
作詞： 荒木とよひさ 作曲： 三木たかし
窓に西陽があたる部屋は
いつもあなたの匂いがするわ
一人暮らせば想い出すから
壁の傷も残したままおいでゆくわ
愛をつぐなえば別れになるけど
こんな女でも忘れないでね
やさし過ぎたのあなた
子供みたいなあなた
明日は他人同志になるけど
心のこりあなたのこと
少し煙草ひかえめにして
過去にしばられ暮らすことより
私よりも可愛い人を探すことよ
愛をつぐなえば重荷になるから
この町を離れ暮らして見るわ
お酒飲むのも一人
夢を見るのも一人
明日は他人同志になるけど
愛をつぐなえば別れになるけど
こんな女でも忘れないでね
やさし過ぎたのあなた
子供みたいなあなた
明日は他人同志になるけど
つぐない
作詞： 荒木とよひさ 作曲： 三木たかし
窓に西陽があたる部屋は
いつもあなたの匂いがするわ
一人暮らせば想い出すから
壁の傷も残したままおいでゆくわ
愛をつぐなえば別れになるけど
こんな女でも忘れないでね
やさし過ぎたのあなた
子供みたいなあなた
明日は他人同志になるけど
心のこりあなたのこと
少し煙草ひかえめにして
過去にしばられ暮らすことより
私よりも可愛い人を探すことよ
愛をつぐなえば重荷になるから
この町を離れ暮らして見るわ
お酒飲むのも一人
夢を見るのも一人
明日は他人同志になるけど
愛をつぐなえば別れになるけど
こんな女でも忘れないでね
やさし過ぎたのあなた
子供みたいなあなた
明日は他人同志になるけど
Сонгууль
Єчигдєр буюу 4 сарын 8-нд япон даяaр сонгууль болж єнгєрєв. Токио хотын захирагч болон 13 байна уу даа мужийн захирагч нар тодров. Миний амьдарч буй мужийн захирагч бас шинээр тодорсон. 2 хvн єрсєлдсєнєєс 45 настай Токиогийн унаган иргэн тодорсон юм. Нєгєєх нэр дэвшигч нь 64 орчим насны "эмээ" байсан. Энд 60 гарсан хvмvvс ихэвчлэн дарга байдаг тул нэг их гайхсанч vгvй. Эд нар манай монголын дарга цэргийг залуухан хvмvvс байхад ихэд гайхдаг юм. Шинээр сонгогдсон захирагч маань урд нь 2004 онд энд орлогч захирагчаар ажиллаж байгаад New Yorkт томилогдож ажилахаaр явсан байсан юм. Сонгуульд нэр дэвшээд New Yorkт дахь ажлаа орхиод хvрээд ирсэн. Гэхдээ анхнаасаа ялах нь тодорхой байсан юм дєє. Залуухны дээр англи хэлэнд гарамгай, толгой сайтай, дэвшvvлж буй мєрийн хєтєлбєр нь ч дажгvй байсан зэрэг нь ялалтад хvргэх гол нєхцєл байсан.
Энэ сонгуулийн vеэр санагдсан зvйлээ хэлэх гээд л...Сонгуулийн сурталчилгааны vйл ажиллагаа нь манайхнаас мэдээж єєр. Элдэв шоу болохгvй, бие биенийгээ элдвээр хэлж доромжилохгvй, зєвхєн єєрийнхєє мєрийн хєтєлбєрийг л уншаад гадуур машинтай давхиад байх юм. Цагаан бээлий ємсчихєєд л тааралдсан хvмvvстэйгээ гар бариад л, даллаад л явж байх юм.
Зурагтаар ч нэг их яриад байгvй юм. Єдєр цаг товлоод л мєрийн хєтєлбєрєє танилцуулна. Нэг хvн 10 минут орчим л ярина. Тэр хооронд єрсєлдєгчийнхєє талаар нэг ч vг цухуйлгахгvй. Ард иргэдтэйгээ уулзалт зохион байгуулж буй тохиолдолд хvмvvсийн болон сэтгvvлчдийн асуусан асуултанд товч бєгєєд тодорхой хариулт єгнє.
гэх мэтээр хєндлєнгийн надад ажиглагдсан зvйл гэвэл энэ.
Нээрээ сонгууль гэснээс монгол дахь 2000 оны "сонгууль" бол миний амьдралд томоохон єєрчлєлт оруулсан зvйлийн нэг. Мэддэг нэг нь инээгээд єнгєрч магад. Мэддэгvй нэгэнд нь нууц хэвээр vлдээе дээ...
Энэ сонгуулийн vеэр санагдсан зvйлээ хэлэх гээд л...Сонгуулийн сурталчилгааны vйл ажиллагаа нь манайхнаас мэдээж єєр. Элдэв шоу болохгvй, бие биенийгээ элдвээр хэлж доромжилохгvй, зєвхєн єєрийнхєє мєрийн хєтєлбєрийг л уншаад гадуур машинтай давхиад байх юм. Цагаан бээлий ємсчихєєд л тааралдсан хvмvvстэйгээ гар бариад л, даллаад л явж байх юм.
Зурагтаар ч нэг их яриад байгvй юм. Єдєр цаг товлоод л мєрийн хєтєлбєрєє танилцуулна. Нэг хvн 10 минут орчим л ярина. Тэр хооронд єрсєлдєгчийнхєє талаар нэг ч vг цухуйлгахгvй. Ард иргэдтэйгээ уулзалт зохион байгуулж буй тохиолдолд хvмvvсийн болон сэтгvvлчдийн асуусан асуултанд товч бєгєєд тодорхой хариулт єгнє.
гэх мэтээр хєндлєнгийн надад ажиглагдсан зvйл гэвэл энэ.
Нээрээ сонгууль гэснээс монгол дахь 2000 оны "сонгууль" бол миний амьдралд томоохон єєрчлєлт оруулсан зvйлийн нэг. Мэддэг нэг нь инээгээд єнгєрч магад. Мэддэгvй нэгэнд нь нууц хэвээр vлдээе дээ...
Friday, April 06, 2007
平原綾香 なごり雪
Дуртай япон дууны маань vг. Дyy гэснээс би дуулж чаддаггvй юм. Багаасаа л солгой хоолойтой гэж хочлуулж єссєн болохоор дуулахаасаа ичээд байдаг юм. Хvний ємнє дуулна гэсэн ойлголт ер байхгvй. Харин ганцаараа vедээ бол дуулчих гээд байдаг юм шvv. Дуулдаг хvмvvсийг харахаар бvр атаархал тєрєєд байдаг юм.
なごり雪
作詞；作曲： 伊勢正三
汽車を待つ君の横で僕は
時計を気にしている
季節はずれの雪が降っている
東京で見る雪はこれが最後ねと
寂しそうに君がつぶやく
なごり雪も降る時を知り
ふざけすぎた季節のあとで
春が来て君はきれいになった
去年よりずっときれいになった
動き始めた汽車の窓に顔をつけて
君は何かを言おうとしている
君の口びるがさようならと動くことが
こわくて下をむいてた
時が行けば幼い君も
大人になると気づかないまま
春が来て君はきれいになった
去年よりずっときれいになった
君が去ったホームにのこり
落ちてはとける雪をみていた
春が来て君はきれいになった
去年よりずっときれいになった
去年よりずっときれいになった
去年よりずっと
なごり雪
作詞；作曲： 伊勢正三
汽車を待つ君の横で僕は
時計を気にしている
季節はずれの雪が降っている
東京で見る雪はこれが最後ねと
寂しそうに君がつぶやく
なごり雪も降る時を知り
ふざけすぎた季節のあとで
春が来て君はきれいになった
去年よりずっときれいになった
動き始めた汽車の窓に顔をつけて
君は何かを言おうとしている
君の口びるがさようならと動くことが
こわくて下をむいてた
時が行けば幼い君も
大人になると気づかないまま
春が来て君はきれいになった
去年よりずっときれいになった
君が去ったホームにのこり
落ちてはとける雪をみていた
春が来て君はきれいになった
去年よりずっときれいになった
去年よりずっときれいになった
去年よりずっと
Thursday, April 05, 2007
秋川雅史 千の風になって
Сvvлийн vед японд хит болоод байгаа дууны vг.
千の風になって 秋川雅史
作詞： 不詳 作曲： 新井満
私のお墓の前で泣かないでください
そこに私はいません 眠ってなんかいません
千の風に
千の風になって
あの大きな空を
吹き渡っています
秋には光になって畑にふりそそぐ
冬はダイヤのようにきらめく雪になる
朝は鳥になってあなたを目覚めさせる
夜は星になってあなたを見守る
私のお墓の前で泣かないでください
そこに私はいません 死んでなんかいません
千の風に
千の風になって
あの大きな空を
吹き渡っています
千の風に
千の風になって
あの大きな空を
吹き渡っています
あの大きな空を
吹き渡っています
千の風になって 秋川雅史
作詞： 不詳 作曲： 新井満
私のお墓の前で泣かないでください
そこに私はいません 眠ってなんかいません
千の風に
千の風になって
あの大きな空を
吹き渡っています
秋には光になって畑にふりそそぐ
冬はダイヤのようにきらめく雪になる
朝は鳥になってあなたを目覚めさせる
夜は星になってあなたを見守る
私のお墓の前で泣かないでください
そこに私はいません 死んでなんかいません
千の風に
千の風になって
あの大きな空を
吹き渡っています
千の風に
千の風になって
あの大きな空を
吹き渡っています
あの大きな空を
吹き渡っています
Тэхийн зогсоол дууль
(Миний хайрт эцэг, нэрт анчин агсан Бэгз таны гэгээн дурсгалд зориулав.)
Тээр жилийн тэр нэгэн євлийн
Єнтэйг яана!
”Тэхийн зогсоол” гэдэг тэр оргилын
Єндрийг яана!
Хvрэн уулсын буйд мухар
”Хvvш” нэртэй
Хvрэхэд хол ч євєлжихєд нємєр
Хєх бууцтай.
Хvрэн уулсыг халуун намраар
Аав минь зорив
”Хvvшийн” євєлжєєнд гурван гэрээр
Айл євєлжив.
Євєлжєєг хvрээлсэн уулсын оргил
Бvгд єндєр
Єндрийн дундаас
”Тэхийн зогсоол”
Бvvр ч єндєр!
Євєлжєєнд буугаад аав, хэсэг зуур
Ан хийв
Євєлд бэлдээд айлууд, хэсэг зуур
Ажил хийв.
Єнтэй жилийн тэр нэгэн євлийн
Дулаахныг хэлэх vv
Євс цас тэгшхэн ууланд євєлжихийн
Тухтайг хэлэх vv
Говийн ууланд жам ёсоороо
Хавар ирэв
Гол бараадаж гурван гэрээрээ
Нvvх болов.
Нэгэн єглєє аав минь намайгаа
Гаднаас дуудав
Нэг нvдний сунадаг дурангаа
Гарт бариулав.
-”Тэхийн зогсоол” дээр юу байна вэ?
-Сайн хар! гэв
Тэгж хэлснийхээ жаахан хойно
Санаа алдав.
”Yзvvр нь гурвалжин, vvлэнд шvргэх
Оргил харагдав
Yvрээ манан єндєрт эргэх
Бvргэд харагдав.
Дэргэдэх оргил нь илээд авахаар
Ойрхон байв
Дээрх тэнгэр нь нvдэнд торохоор
Yvлгvй байв”
-”Тэхийн зогсоол” дээр хараагаа тогтоо! гэж
Аав минь хэлэв
Тэрvvн дээр нэг амьтан бий, ол доо гэж
Ахин хэлэв.
Євєлжин харагдаж нvдэнд дассан
Оргил vзэгдэв
Орой дээр нь эвэр нь сэрийсэн
Янгир харагдав.
Хангайн сайхан амьтныг vзээд
Би баясав
-Харлаг тэх зогсож байна! гээд
Бараг хашгирав.
Аав минь дуугvй, тамхиа сорсоор
Гэртээ оров
Айлын хvмvvс янгирын сургаар
Манайд цуглав.
Цайгаа ч уухгvй аав минь тэгээд
Хэсэг суув
Цаанаа л гунигтай хоолой засаад
Ингэж ярив:
-Мєнгєн оройт уулсын хишгийг
Их хvртлээ
Мєнхийн зогсоолдоо зогссон янгирыг
Анх vзлээ.
”Ямаан усанд” ноднин байсан
Тэх мєн байна
Яах аргагvй зогсоолдоо зогссон
Тэх мєн байна.
Тєрсний эцэст vхнээ гэдэг
Амьтны ёс оо!
Тєрсєн нутгаа орхиноо гэдэг
Амаргvй даваа!
Янгир єтлєхєєрєє эврээ даахаа
Больдог юм гэнэлээ
Янгирын сvргээ гvйцэж чадахаа
Байдаг юм гэнэлээ.
Эхээс тєрсєн ууландаа эргэж
Ирдэг юм гэнэлээ
Эхээс унасан газраа олж
Хэвтдэг юм гэнэлээ.
Насныхаа эцэст оргил єєд мацаж
Гардаг юм гэнэлээ
Нартад тvvнийг нь
”Тэхийн зогсоол” гэж
Нэрлэдэг юм гэнэлээ.
Єндєр оргил дээр олон хоног
Зогсдог юм гэнэлээ
Єнгєрvvлсэн амьдралаа эргэж нэг
Хардаг юм гэнэлээ.
Умдалдаг ариухан усаа vзэж нэг
Баярладаг юм гэнэлээ
Идээлдэг сайхан бэлчээрээ харж нэг
Баясдаг юм гэнэлээ.
Ижил олон сvргээ эцсийн удаа
Yздэг юм гэнэлээ
Эх болсон нутгаа сvvлчийн удаа
Хардаг юм гэнэлээ.
Єндєр оргилоос эвэр нь дийлээд
Хальдаг юм гэнэлээ
Єнгєт орчлонгоос нэг нь тэгээд
Дутдаг юм гэнэлээ.
Аавын яриаг хvн бvхэн
Дуугvй чагнав
Айлын эмээ янгирыг єрєвдєн
Нулимс унагав.
Тэрнээс хойш аав минь нэг л
Зовиуртай болов
Тэр євєлжєєнєєс хэсэгтээ нэг л
Нvvхээ байв.
Гурван гэрийн хонины ээлж
Дороо эргэнэ
Гуравхан хоногт манай ээлж
Эргээд ирнэ.
-Єндєр єєд хонио бvv билчээ! гэж
Аав минь захина
Єглєє болгон л гаднаа сууж
Оргил дурандана.
”Хvvшийн” євєлжєєнд чандмалж буусан
Гурван айл!
Хvмvvсийн харааг єєртєє татсан
Гурвалжин оргил!
Цэнхэр тэнгэрт эвэр нь сэрийсэн
Харлаг тэх!
Чанх дээр нь єдєржин эргэсэн
Хvрэн бvргэд!
Ийм л зураг олон хоногоор
Аавд минь харагдав
Энэ л зураг олон хоногоор
Євєлжєєнд суулгав.
Нэгэн єглєє оргилыг дурандаад
Аав орж ирэв
Нэг харахнаа баяртай мишээгээд
Цайгаа ууж суув.
-Яг л ёсоороо хальж дээ хєєрхий! гэж
Аав минь ярив
-Яамай даа яамай, хєєрхий минь! гэж
Ижий єрєвдєв.
Маргааш єглєє нь гурван гэр маань
Эрт ачаалав
Манарсан бууцнаас хvн, мал маань
Зэрэг хєдлєв.
”Тэхийн зогсоол” оргилыг аав минь нэг
Эргэж харав
-Тєрсєн нутаг минь! гэж эцэг минь нэг
Єєртєє хэлэв.
Тээр жилийн тэр нэгэн євлийн
Уртыг яана!
”Тэхийн зогсоол” гэдэг тэр оргилын
Єндрийг яана!
Б.Явуухулан 1969 он
Тээр жилийн тэр нэгэн євлийн
Єнтэйг яана!
”Тэхийн зогсоол” гэдэг тэр оргилын
Єндрийг яана!
Хvрэн уулсын буйд мухар
”Хvvш” нэртэй
Хvрэхэд хол ч євєлжихєд нємєр
Хєх бууцтай.
Хvрэн уулсыг халуун намраар
Аав минь зорив
”Хvvшийн” євєлжєєнд гурван гэрээр
Айл євєлжив.
Євєлжєєг хvрээлсэн уулсын оргил
Бvгд єндєр
Єндрийн дундаас
”Тэхийн зогсоол”
Бvvр ч єндєр!
Євєлжєєнд буугаад аав, хэсэг зуур
Ан хийв
Євєлд бэлдээд айлууд, хэсэг зуур
Ажил хийв.
Єнтэй жилийн тэр нэгэн євлийн
Дулаахныг хэлэх vv
Євс цас тэгшхэн ууланд євєлжихийн
Тухтайг хэлэх vv
Говийн ууланд жам ёсоороо
Хавар ирэв
Гол бараадаж гурван гэрээрээ
Нvvх болов.
Нэгэн єглєє аав минь намайгаа
Гаднаас дуудав
Нэг нvдний сунадаг дурангаа
Гарт бариулав.
-”Тэхийн зогсоол” дээр юу байна вэ?
-Сайн хар! гэв
Тэгж хэлснийхээ жаахан хойно
Санаа алдав.
”Yзvvр нь гурвалжин, vvлэнд шvргэх
Оргил харагдав
Yvрээ манан єндєрт эргэх
Бvргэд харагдав.
Дэргэдэх оргил нь илээд авахаар
Ойрхон байв
Дээрх тэнгэр нь нvдэнд торохоор
Yvлгvй байв”
-”Тэхийн зогсоол” дээр хараагаа тогтоо! гэж
Аав минь хэлэв
Тэрvvн дээр нэг амьтан бий, ол доо гэж
Ахин хэлэв.
Євєлжин харагдаж нvдэнд дассан
Оргил vзэгдэв
Орой дээр нь эвэр нь сэрийсэн
Янгир харагдав.
Хангайн сайхан амьтныг vзээд
Би баясав
-Харлаг тэх зогсож байна! гээд
Бараг хашгирав.
Аав минь дуугvй, тамхиа сорсоор
Гэртээ оров
Айлын хvмvvс янгирын сургаар
Манайд цуглав.
Цайгаа ч уухгvй аав минь тэгээд
Хэсэг суув
Цаанаа л гунигтай хоолой засаад
Ингэж ярив:
-Мєнгєн оройт уулсын хишгийг
Их хvртлээ
Мєнхийн зогсоолдоо зогссон янгирыг
Анх vзлээ.
”Ямаан усанд” ноднин байсан
Тэх мєн байна
Яах аргагvй зогсоолдоо зогссон
Тэх мєн байна.
Тєрсний эцэст vхнээ гэдэг
Амьтны ёс оо!
Тєрсєн нутгаа орхиноо гэдэг
Амаргvй даваа!
Янгир єтлєхєєрєє эврээ даахаа
Больдог юм гэнэлээ
Янгирын сvргээ гvйцэж чадахаа
Байдаг юм гэнэлээ.
Эхээс тєрсєн ууландаа эргэж
Ирдэг юм гэнэлээ
Эхээс унасан газраа олж
Хэвтдэг юм гэнэлээ.
Насныхаа эцэст оргил єєд мацаж
Гардаг юм гэнэлээ
Нартад тvvнийг нь
”Тэхийн зогсоол” гэж
Нэрлэдэг юм гэнэлээ.
Єндєр оргил дээр олон хоног
Зогсдог юм гэнэлээ
Єнгєрvvлсэн амьдралаа эргэж нэг
Хардаг юм гэнэлээ.
Умдалдаг ариухан усаа vзэж нэг
Баярладаг юм гэнэлээ
Идээлдэг сайхан бэлчээрээ харж нэг
Баясдаг юм гэнэлээ.
Ижил олон сvргээ эцсийн удаа
Yздэг юм гэнэлээ
Эх болсон нутгаа сvvлчийн удаа
Хардаг юм гэнэлээ.
Єндєр оргилоос эвэр нь дийлээд
Хальдаг юм гэнэлээ
Єнгєт орчлонгоос нэг нь тэгээд
Дутдаг юм гэнэлээ.
Аавын яриаг хvн бvхэн
Дуугvй чагнав
Айлын эмээ янгирыг єрєвдєн
Нулимс унагав.
Тэрнээс хойш аав минь нэг л
Зовиуртай болов
Тэр євєлжєєнєєс хэсэгтээ нэг л
Нvvхээ байв.
Гурван гэрийн хонины ээлж
Дороо эргэнэ
Гуравхан хоногт манай ээлж
Эргээд ирнэ.
-Єндєр єєд хонио бvv билчээ! гэж
Аав минь захина
Єглєє болгон л гаднаа сууж
Оргил дурандана.
”Хvvшийн” євєлжєєнд чандмалж буусан
Гурван айл!
Хvмvvсийн харааг єєртєє татсан
Гурвалжин оргил!
Цэнхэр тэнгэрт эвэр нь сэрийсэн
Харлаг тэх!
Чанх дээр нь єдєржин эргэсэн
Хvрэн бvргэд!
Ийм л зураг олон хоногоор
Аавд минь харагдав
Энэ л зураг олон хоногоор
Євєлжєєнд суулгав.
Нэгэн єглєє оргилыг дурандаад
Аав орж ирэв
Нэг харахнаа баяртай мишээгээд
Цайгаа ууж суув.
-Яг л ёсоороо хальж дээ хєєрхий! гэж
Аав минь ярив
-Яамай даа яамай, хєєрхий минь! гэж
Ижий єрєвдєв.
Маргааш єглєє нь гурван гэр маань
Эрт ачаалав
Манарсан бууцнаас хvн, мал маань
Зэрэг хєдлєв.
”Тэхийн зогсоол” оргилыг аав минь нэг
Эргэж харав
-Тєрсєн нутаг минь! гэж эцэг минь нэг
Єєртєє хэлэв.
Тээр жилийн тэр нэгэн євлийн
Уртыг яана!
”Тэхийн зогсоол” гэдэг тэр оргилын
Єндрийг яана!
Б.Явуухулан 1969 он
Сакvра
4 сар болчихлоо. Энд сакｖра цэцэглээд л сайхан байнаа. Дээрээс нь сэтгэл бас гэгэлзээд л гэсэн. Арга ч vгvй байх даа. Хайрын улирал юм чинь. Ханьдаа дахин дурланаа. За тэр ч яaхав хадуурч байна. Сакｖрагийн талаар хэдэн vг хэлэх гэж байсaн юм. Сакｖра нь япон улсын бэлэгдэл. Цайвар ягаан єнгєтєй. Японы урд Кюvшюvгээс эхлэн цэцэглэдэг. Хамгийн сvvлд Хоккайдод цэцэглэдэг. Эрт дулаардаг газраасаа эхлэн цэцэглэдэг гэсэн vг. Yvнийг "Сакｖра зэнсэн (桜前線)" гэж нэрлэдэг. Энд болохоор 4 сарын эхэнд цэцэглээд 10-даар хагдраад уначихдаг. Их л сайндаа 2 долоо хоногийн настай хэдий ч vнэхээр vзэсгэлэнтэй харагддаг. Энэ vеэр япончууд том том сакｖра цэцгийн модон доор сууж баярладаг. Ах дvv , гэр орон, найз нєхєд, ажлынхнаараа цуглан тэрхvv модон доор суун идэж ууж баярлацгаадаг.
Ер нь япончууд улирал бvрийн онцлогийг харуулсан цэцэг навч, vзэгдлийг харж баясахдаа дуртай ард тvмэн. Улирал бvрийн vзэгдлийн талаар тухай бvрд нь бичнээ. Энэ удаагийнх нь сакｖра байлаа.
Ер нь япончууд улирал бvрийн онцлогийг харуулсан цэцэг навч, vзэгдлийг харж баясахдаа дуртай ард тvмэн. Улирал бvрийн vзэгдлийн талаар тухай бvрд нь бичнээ. Энэ удаагийнх нь сакｖра байлаа.
Tuesday, April 03, 2007
ORANGE RANGE 花
Yг нь их дажгvй дуу байгаа юм.
花
花びらのように散りゆく中で
夢みたいに君に出逢えたキセキ
愛し合ってケンカして
色んな壁二人で乗り越えて
生まれ変わってもあなたのそばで花になろう
いつまでもあるのだろうか オレの真上にある太陽は
いつまでも守りきれるだろうか 泣き 笑い 怒る君の表情を
いずれ全てなくなるのならば 二人の出逢いにもっと感謝しょう
あの日 あの時 あの場所キセキは
また新しい軌跡を生むだろう
愛することで強くなること 信じることで乗り切れること
君は残したモノは今も胸にほら輝き失わずに
幸せに思う巡り合えたことオレの笑顔取り戻せたこと
「ありがとう」あふれる気持ち抱き進む道程
花びらのように散りゆく中で
夢みたいに君に出逢えたキセキ
愛し合ってケンカして
色んな壁二人で乗り越えて
生まれ変わってもあなたに逢いたい
花びらのように散りゆく事
この世界で全て受け入れてゆこう
君が僕に残したモノ
”今”という現実の宝物
だから僕は精一杯生きて花になろう
花はなんで枯れるのだろう
鳥はなんで飛べるのだろう
風はなんで吹くのだろう
月はなんで明かり照らすの
何故ボクはここにいるんだろう
何故キミはここにいるんだろう
何故キミに出逢えんだろう
キミに出逢えた事 それは運命
花びらのように散りゆく中で
夢みたいに君に出逢えたキセキ
愛し合ってケンカして
色んな壁二人で乗り越えて
生まれ変わってもあなたに逢いたい
花びらのように散りゆく事
この世界で全て受け入れてゆこう
君が僕に残したモノ
”今”という現実の宝物
だから僕は精一杯生きて花になろう
雨上がり 虹架かり 青あらしに生まれし光
ここにゆるぎない大切な物
気づいてる”愛する”ということ
まだ歩けるんだろう？ 見えてるんだもう
”想い”時を超え永遠に響け
君の喜び 君の痛み 君の全てよ
さぁ 咲き誇れ もっと もっと もっと
花
花びらのように散りゆく中で
夢みたいに君に出逢えたキセキ
愛し合ってケンカして
色んな壁二人で乗り越えて
生まれ変わってもあなたのそばで花になろう
いつまでもあるのだろうか オレの真上にある太陽は
いつまでも守りきれるだろうか 泣き 笑い 怒る君の表情を
いずれ全てなくなるのならば 二人の出逢いにもっと感謝しょう
あの日 あの時 あの場所キセキは
また新しい軌跡を生むだろう
愛することで強くなること 信じることで乗り切れること
君は残したモノは今も胸にほら輝き失わずに
幸せに思う巡り合えたことオレの笑顔取り戻せたこと
「ありがとう」あふれる気持ち抱き進む道程
花びらのように散りゆく中で
夢みたいに君に出逢えたキセキ
愛し合ってケンカして
色んな壁二人で乗り越えて
生まれ変わってもあなたに逢いたい
花びらのように散りゆく事
この世界で全て受け入れてゆこう
君が僕に残したモノ
”今”という現実の宝物
だから僕は精一杯生きて花になろう
花はなんで枯れるのだろう
鳥はなんで飛べるのだろう
風はなんで吹くのだろう
月はなんで明かり照らすの
何故ボクはここにいるんだろう
何故キミはここにいるんだろう
何故キミに出逢えんだろう
キミに出逢えた事 それは運命
花びらのように散りゆく中で
夢みたいに君に出逢えたキセキ
愛し合ってケンカして
色んな壁二人で乗り越えて
生まれ変わってもあなたに逢いたい
花びらのように散りゆく事
この世界で全て受け入れてゆこう
君が僕に残したモノ
”今”という現実の宝物
だから僕は精一杯生きて花になろう
雨上がり 虹架かり 青あらしに生まれし光
ここにゆるぎない大切な物
気づいてる”愛する”ということ
まだ歩けるんだろう？ 見えてるんだもう
”想い”時を超え永遠に響け
君の喜び 君の痛み 君の全てよ
さぁ 咲き誇れ もっと もっと もっと
80:20
Японы эрvvл мэндийн салбарт нэгэн хєдєлгєєн єрнєєд байгаа билээ. Энэ бол 80:20 гэсэн хєдєлєгєєн. Энэ нь хvн 80 насандаа єєрийн 20 шvдтэй байхыг зорих явдал юм. 20 шvдтэйгээ байж чадвал идэж уухад нэг их бэрхшээл байхгvй, чєлєєтэй идэж ууж чадах юм байна. Ингэснээр хєгширсєн хойноо хиймэл шvд энэ тэр гэсэн зовлон байхгvй, элдэв євчингvй амьд явах боломжтой гэнэ. Та бvхэн гайхаж магад. Япончууд чинь дундаж наслалт урт, эмэгтэйчvvд нь 88 нас хавьцаа, эрчvvд нь арай бага 86 хавьцаа насладаг байх шvv. Тийм учраас 80 насандаа 20 шvдтэй байх зорилт тавьж, хvн бvр шvдээ сайн угааж хорхойтохоос хамгаалах хэрэгтэй гэж зааж зєвлєдєг юм байна лээ. Бас л бодууштай санаа байгаа биз.
Хvvхдийн дуу
Зохиолч Ш.Бадарчийн шvлгийн тvvврийг уншиж байгаад олсон юм. Угийн шvлгэнд дуртай юм болохоор шvлгийн ном энэ тэрийг бол урдуураа єнгєрvvлэхгvй шvv харин ч нэг.
Тоогvй ч юм болов уу даа
Айлын маамуу надаас
Алаг бємбєгєєн єгєєч гээд
Гуйгаад байхад нь тоолгvй би
Гvйгээд ирсэн юм даа
Тоогvй ч юм болов уу даа
Тоглодог ч байж vv дээ
Маамуу дараа нь надтай
Машинаараа тоглоё гээд
Гуйгаад байхад нь тоглолгvй
Нуугаад байсан юм даа
Тоогvй ч юм болов уу даа
Тоглодог ч байж vv дээ
Буруугаа би хvлээгээд
Буцаад очдог байж дээ
Oдоо хоёулаа тоглоё гээд
Oчоод гуйх нь зєв єє дєє
Тоогvй ч юм болов уу даа
Тоглодог ч байж vv дээ
Yг: Ш.Бадарч
Тоогvй ч юм болов уу даа
Айлын маамуу надаас
Алаг бємбєгєєн єгєєч гээд
Гуйгаад байхад нь тоолгvй би
Гvйгээд ирсэн юм даа
Тоогvй ч юм болов уу даа
Тоглодог ч байж vv дээ
Маамуу дараа нь надтай
Машинаараа тоглоё гээд
Гуйгаад байхад нь тоглолгvй
Нуугаад байсан юм даа
Тоогvй ч юм болов уу даа
Тоглодог ч байж vv дээ
Буруугаа би хvлээгээд
Буцаад очдог байж дээ
Oдоо хоёулаа тоглоё гээд
Oчоод гуйх нь зєв єє дєє
Тоогvй ч юм болов уу даа
Тоглодог ч байж vv дээ
Yг: Ш.Бадарч
Дайны уршиг
Сaяхан, 3 сард байхаа Японы тв-ээр Герман улсад байдаг "Олон улсын найрамдлын тосгон" гэдэг сайн санааны тусламжийн байгууллагын талаарх танилцуулга гарсан юм. 8 жилийн ємнє японы нэгэн эмэгтэй жvжигчин очиж байсан юм байна. 8 жилийн дараа дахин зорьж тухайн vед уулзаж байсан хvvхдvvдийнхээ тухай мэдээлэл олж авах зорилготой байсан юм. Уг Найрамдлын тосгон нь дайны хєлд нэрвэгдэж буй улс орнуудын хvvхэд багачуудад туслах, тэдгээрийг эмчлэх, эдгээх буяны байгууллага юм. Уг нэвтрvvлгийг эхлэхээс нь эхлээд л дуусах хvртэл нь тувт уйлсаар байгаад л vзэж дуусгав. Гар хєлгvй болсон, хараагvй болсон, сонсохоо байсан, бvр тэсрэлтэнд єртєєд эрvvгvй болсон гээд харахаас аймаар хvvхдvvд ээж ааваасаа холдон тус тосгонд ирж эмчлvvлнэ. Эхэндээ ээж аавыгаа нэхэн уйлна. Аргагvй шvv дээ. Yнэхээр єрєвдмєєр. Ямар азаар манай монголд дайн болоогvй байнаа гэж бодсон шvv. Тvvхийн ямарваа нэгэн vзэгдэлд ямар ч гэм хоргvй хvvхдvvд єртєж байгаа нь vнэхээр харамсмаар. 8 жилийн ємнє очиж байсан жvжигчний ачаар сайхан сэтгэлт олон олон япончуудын буянаар хандивын мєнгє нэлээд очдог болсон, сайн дураараа очиж тэдэнд туслах гэсэн хvмvvсийн тоо нэмэгдсэн гэж байсан. Барилга байгууламж нь ч томорч єргєжсєн байна. Хаа очиж японд хандивын мєнгє цуглуулахад тэр нь хvрэх ёстой эзэндээ хvрдэг нь бахархмаар. Тус тосгоны ажилчид, сайн санаат хvмvvсийн ачаар олон арван хvvхэд эдгэрч, эх орондоо буцаж байгаа нь сайхан ч, харамсалтай нь тэдгээр хvvхдийг эргээд дайны гал дvрэлзэж буй эх орон нь хvлээж буй ... Заримых нь эцэг эх хvvхдээ эмчлvvлж байх хооронд алагдах, бємбєгдєлтєнд єртєх гээд олон бэрхшээлvvд тулгарч буй гэж байсан.
Уг тосгон 1967 онд байгуулагдсан. Дайнд "шархадсан" хvvхдvvд Европын эмнэлэгт нэртэй сайн эмч нараар эмчлvvлээд дараа нь Олон улсын найрамдлын тосгонд rehabilitation хийхээр хvргэгдэж ирнэ. Тэгээд эдгэрснийхээ дараа нутаг буцах єдрєє хvлээнэ.
Зvрх євтгєсєн энэхvv нэвтрvvлгийг vзсэнээр дайн дажингvй оронд тєрж єссєндєє, vнэхээр их хувь заяатайдаа баярлаж, энэхvv хувь заяагаа ашиглах юмсан гэсэн бодол тєрєв єє. Дайныг vнэхээр vзэн яднам.
Уг тосгон 1967 онд байгуулагдсан. Дайнд "шархадсан" хvvхдvvд Европын эмнэлэгт нэртэй сайн эмч нараар эмчлvvлээд дараа нь Олон улсын найрамдлын тосгонд rehabilitation хийхээр хvргэгдэж ирнэ. Тэгээд эдгэрснийхээ дараа нутаг буцах єдрєє хvлээнэ.
Зvрх євтгєсєн энэхvv нэвтрvvлгийг vзсэнээр дайн дажингvй оронд тєрж єссєндєє, vнэхээр их хувь заяатайдаа баярлаж, энэхvv хувь заяагаа ашиглах юмсан гэсэн бодол тєрєв єє. Дайныг vнэхээр vзэн яднам.
Модны нvvрс
Энэ удаад япончуудын ахуйн заншлаас бичье.
Япончууд нь эртнээс модны нvvрсийг ахуй амьдралдаа єргєнєєр хэрэглэсээр иржээ. Гэвч газ, цахилгаан зэрэг зvйлс дэлгэрсэнээр Шёова 30-аад оноос буюу 1955 оны vеэс энэхvv модны нvvрс нь хэрэглэгдэхээ байсан байна. Харин сvvлийн vед азоны давхаргын цооролт, агаарын бохирдол зэрэг байгал орчны бохирдлоос vvдэн байгал орчноо хамгаалах зорилготoйгоор байгалд ээлтэй модны нvvрсээ эргээд хэрэглэх нь тархаад байна. Модны нvvрсийг хоол хийхдээ болон гэр орноо дулаацуулах зорилготойгор ашиглаж ирсэн ба єнєє vед модны нvvрсийг єргєн зориулалтаар ашиглах болоод байна. Учир нь модны нvvрс дулаан ялгаруулж, эвгvй vнэрийг єєртєє шингээх, усыг цэвэршvvлэх зэрэг чадвартай байдаг байна.
Модны нvvрсээ царс, нарс, хуш, царил （ホオ）гэх мэт модноос гаргаж авах нь элбэг. Модныхоо тєрлєєс хамаарч цагаан нvvрс, хар нvvрс гэсэн 2 том тєрєлд хуваадаг байна. Зууханд хийж 400-800 хэмийн халуунд шатааж гаргаж авсныг нь хар нvvрс гэнэ. Хар нvvрс нь зєєлєн, цог ихтэй байдаг онцлогтой.
Харин 800-1200 хэмийн халуунд шатааж гаргасан нvvрсийг цагаан нvvрс гэнэ. Ингэж єндєр хэмд шатааж гаргаж авсан цагаан нvvрс нь хатуу, цог багатай ч халуунаа удаан хадгалдаг гэнэ. Хар нvvрсийг бодвол хар нунтаг гаргадаггvй учир хадгалахад тохиромжтой байдаг учраас vнэ єндєр байдаг байна.
Хэрхэн, юунд хэрэглэх вэ гэхээр жишээлбэл цагаан нvvрсийг ундны ус, хоолонд хэрэглэх усандаа хэрэглэвэл сайн байдаг гэнэ. Хэрэглэхийнхээ ємнє нvvрсээ усанд угааж, мєн усанд 5 минут хэртээ байлгаад сайтар хатаах шаардлагатай. Харин хар нvvрсийг єрєєний эвгvй vнэр дарахад голцуу хэрэглэдэг. Хувцасны шvvгээнд хийж болно. Мєн хєргєгчинд хийж хэрэглэж болно. Ингэснээр хєргєгчний эвvй vнэр арилж мєн ногооноос ялгарах "ethylene"-ийг єєртєє шингээж авдаг байна.
Бас гутландаа хийж шиврийг дарж болдог гэнэ. Иймээс эрчvvд туршаад vзэх нь зvйтэй бол уу.
Мєн жорлонгийн єрєєнд хvртэл тавьсан харагдсан. Гэх мэтээр их олон янзын зориулалтаар хэрэглээд байх шиг.
Хар нvvрсийг дээрх маягаар хэрэглэхдээ даавуун уутанд хийж хэрэглэх хэрэгтэй шvv. Учир нь хар нунтаг зvйл хувцас болон гарт чинь наалдах учраас.
Дээр эндхийн номын сангийн таньдаг эгч хар нvvрсийг pc-нийхээ хажууд тавьсан байсан. Бодвол нvдний хараанд бас сайж магад юм.
Япончууд нь эртнээс модны нvvрсийг ахуй амьдралдаа єргєнєєр хэрэглэсээр иржээ. Гэвч газ, цахилгаан зэрэг зvйлс дэлгэрсэнээр Шёова 30-аад оноос буюу 1955 оны vеэс энэхvv модны нvvрс нь хэрэглэгдэхээ байсан байна. Харин сvvлийн vед азоны давхаргын цооролт, агаарын бохирдол зэрэг байгал орчны бохирдлоос vvдэн байгал орчноо хамгаалах зорилготoйгоор байгалд ээлтэй модны нvvрсээ эргээд хэрэглэх нь тархаад байна. Модны нvvрсийг хоол хийхдээ болон гэр орноо дулаацуулах зорилготойгор ашиглаж ирсэн ба єнєє vед модны нvvрсийг єргєн зориулалтаар ашиглах болоод байна. Учир нь модны нvvрс дулаан ялгаруулж, эвгvй vнэрийг єєртєє шингээх, усыг цэвэршvvлэх зэрэг чадвартай байдаг байна.
Модны нvvрсээ царс, нарс, хуш, царил （ホオ）гэх мэт модноос гаргаж авах нь элбэг. Модныхоо тєрлєєс хамаарч цагаан нvvрс, хар нvvрс гэсэн 2 том тєрєлд хуваадаг байна. Зууханд хийж 400-800 хэмийн халуунд шатааж гаргаж авсныг нь хар нvvрс гэнэ. Хар нvvрс нь зєєлєн, цог ихтэй байдаг онцлогтой.
Харин 800-1200 хэмийн халуунд шатааж гаргасан нvvрсийг цагаан нvvрс гэнэ. Ингэж єндєр хэмд шатааж гаргаж авсан цагаан нvvрс нь хатуу, цог багатай ч халуунаа удаан хадгалдаг гэнэ. Хар нvvрсийг бодвол хар нунтаг гаргадаггvй учир хадгалахад тохиромжтой байдаг учраас vнэ єндєр байдаг байна.
Хэрхэн, юунд хэрэглэх вэ гэхээр жишээлбэл цагаан нvvрсийг ундны ус, хоолонд хэрэглэх усандаа хэрэглэвэл сайн байдаг гэнэ. Хэрэглэхийнхээ ємнє нvvрсээ усанд угааж, мєн усанд 5 минут хэртээ байлгаад сайтар хатаах шаардлагатай. Харин хар нvvрсийг єрєєний эвгvй vнэр дарахад голцуу хэрэглэдэг. Хувцасны шvvгээнд хийж болно. Мєн хєргєгчинд хийж хэрэглэж болно. Ингэснээр хєргєгчний эвvй vнэр арилж мєн ногооноос ялгарах "ethylene"-ийг єєртєє шингээж авдаг байна.
Бас гутландаа хийж шиврийг дарж болдог гэнэ. Иймээс эрчvvд туршаад vзэх нь зvйтэй бол уу.
Мєн жорлонгийн єрєєнд хvртэл тавьсан харагдсан. Гэх мэтээр их олон янзын зориулалтаар хэрэглээд байх шиг.
Хар нvvрсийг дээрх маягаар хэрэглэхдээ даавуун уутанд хийж хэрэглэх хэрэгтэй шvv. Учир нь хар нунтаг зvйл хувцас болон гарт чинь наалдах учраас.
Дээр эндхийн номын сангийн таньдаг эгч хар нvvрсийг pc-нийхээ хажууд тавьсан байсан. Бодвол нvдний хараанд бас сайж магад юм.
Sunday, April 01, 2007
Сэндэр охин
Сэндэр охины тухай домог болон дуу байдаг даа. Би бага ангид байхдаа урлагийн vзлэгээр энэ дууны аяыг ятгаар дарж байсан юм. Тухайн vедээ хуруу цэврvvтээд л. Гэхдээ их хєгжилтэй байж билээ. Орой бvр аяа давтаж байна гээд гэрийн бараа харахгvй, тэгсэн мєртлєє ангийнхантайгаа "арзаганаад" аяа ч олигтой давтсан юм байхгvй.
Бага насны маань нэгээхэн дурсамж болсон энэ дууны домгийг орууллаа.
Сэндэр охин
Цэ вангийн хошууны гоц сайхан гэгдэх Сэндэр охин байжээ. Тэр 18 насандаа олны талархлыг татсан сайхан хvvхэн болжээ. Сэндэр охиныг єєрийн аав ээж нь нэрд гарсан баянтай суулгахаар тохиролцжээ. Сэндэр охин тэр хєгшин баянтай суухгvй гэж зvтгэсэн боловч эх эцгийн эрхэнд орж сууж л дээ. Хєгшин баян vзэсгэлэн гуа охиныг гомдоохгvйн тулд тvvнд торгоны сайныг ємсvvлж хоолны сайныг идvvлж байжээ. Гэвч Сэндэр охин тvvнд нь ханасангvй. Харин хєгшин баяны гараас яаж гарах вэ гэж арга сvвэгчлэн бодож суухдаа ингэж дуулсан нь:
Цэ вангийн хошууны
Цэцэн залангийн охинсон
Арван найман настайдаа
Алиа Сэндэр нэртэй дээ
Арван ембvvг хараад
Алгаа тосдог аав уу даа
Хорин ембvvг хараад
Хормойгоо тосдог ээж vv дээ
Торго дурданг хараад
Толгойгоо дохидог аав уу даа
Толгой янчаан хараад
Тосож авдаг ээж vv дээ
Боодол хоргойг хараад
Богтос хийсэн аав уу даа
Боов чихэр хараад
Богтлон єгсєн ээж vv дээ
гэж дуулж суугаад гуниглан байхдаа хєгшин баянтай суулгахаар ад vздэг адуучин, Хохь гэдэг хоньчинтойгоо суулгаасай гэж бодохдоо ингэж дуулжээ.
Арван хошууг алхуулснаас
Адуучин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
Хорин хошууг дамжуулснаас
Хоньчин хархvvдээ єгєєсэй дээ хє
Тэртээ хошууг дамжуулахаар
Тэмээчин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
Тэнэг баянд єгснєєс
Тэрэгчин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
гэж дуулж байжээ.
Цэцэн залангийн цэлмэг охин ингэж гуйж гувшиж байхад vл ойлгон баянд барьц болгон богтлон єгчээ.
Цэцэн Сэндэр охин гунигтайгаар ингэж дуулсан нь:
Цагаан торгон цамцыг
Хэндээ ч гэж оёх вэ дээ
Цал буурал баянтай
Цагийг яаж єнгєрєєх вэ дээ
Хар торгон хантаазыг
Хэндээ гэж оёх вэ дээ
Халзан болсон баянтай
Ханилж яаж суухав дээ
Хар торгон цамцыг
Хэндээ гэж оёх вэ дээ
Хєгшин болсон баянтай
Хєнжил яаж нийлvvлэх вэ дээ
Нохой хэвтэхгvй ормонд нь
Нойроо хvрэхээр унтлаа хє
Гахай идэхгvй гамбиры нь
Гайхраа барагдахаар идлээ хє.
Залyy зандан насаа ийм амьдралд гутааж явахаар єєрєє єєрийнхєє замыг шийдэхээр Сэндэр охин ингэж дуулаад баянд хортой архи єгчээ.
Алимаар хачирласан архины чинь
Амтыг нь аваад согтуурлаа
Алс холын чамдаа
Алаг зvрхээ тушаалаа
Холоос зорьсон танд
Хонгор биеэ тушаасан хойно
Хундаганд байгаа сархадыг
Хувааж уувал амттай
гэж дуулан баяны амийг хорлон оргожээ. Сэндэр охин єєрийн орон нутагт очих нvvргvй болж сайн эрийн замаар амьдран явах болжээ. Тэгээд насныхаа ид дунд vед Да-вангийн хошууны наадамд барилдаж байгаад хошуу тамгынхан мэдэж баривчлагдахын даваан дээр зугатан гарахдаа ингэж дуулсан гэдэг.
Хойшоо эргээд харахад
Хонгор ээжий минь харагдана
Урагшаа эргээд харахад
Ухаантай аав минь vзэгдэнэ
Хошуу наадмын барилдаанд
Хонгор охин чинь тvрvvллээ
Хошуу урттай тамгынхан
Хойноос хєєгєєд хоцорлоо
Эрийн гурван наадамд
Эр болж тvрvvллээ
Эхийн ганц охин чинь
Энэчлэн явааг дуулаарай
Аваргын барианд орлоо
Аав минь намайг дуулаарай
Yvнээс хойш бєхийн зодгийн урд тал задгай болсон гэдэг.
Жич: Бєхийн зодгийн урд тал задгай болсон талаар бас єєр домог байдаг шиг санаад байна. Мэддэг хvн хэлж єгєєрэй.
Бага насны маань нэгээхэн дурсамж болсон энэ дууны домгийг орууллаа.
Сэндэр охин
Цэ вангийн хошууны гоц сайхан гэгдэх Сэндэр охин байжээ. Тэр 18 насандаа олны талархлыг татсан сайхан хvvхэн болжээ. Сэндэр охиныг єєрийн аав ээж нь нэрд гарсан баянтай суулгахаар тохиролцжээ. Сэндэр охин тэр хєгшин баянтай суухгvй гэж зvтгэсэн боловч эх эцгийн эрхэнд орж сууж л дээ. Хєгшин баян vзэсгэлэн гуа охиныг гомдоохгvйн тулд тvvнд торгоны сайныг ємсvvлж хоолны сайныг идvvлж байжээ. Гэвч Сэндэр охин тvvнд нь ханасангvй. Харин хєгшин баяны гараас яаж гарах вэ гэж арга сvвэгчлэн бодож суухдаа ингэж дуулсан нь:
Цэ вангийн хошууны
Цэцэн залангийн охинсон
Арван найман настайдаа
Алиа Сэндэр нэртэй дээ
Арван ембvvг хараад
Алгаа тосдог аав уу даа
Хорин ембvvг хараад
Хормойгоо тосдог ээж vv дээ
Торго дурданг хараад
Толгойгоо дохидог аав уу даа
Толгой янчаан хараад
Тосож авдаг ээж vv дээ
Боодол хоргойг хараад
Богтос хийсэн аав уу даа
Боов чихэр хараад
Богтлон єгсєн ээж vv дээ
гэж дуулж суугаад гуниглан байхдаа хєгшин баянтай суулгахаар ад vздэг адуучин, Хохь гэдэг хоньчинтойгоо суулгаасай гэж бодохдоо ингэж дуулжээ.
Арван хошууг алхуулснаас
Адуучин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
Хорин хошууг дамжуулснаас
Хоньчин хархvvдээ єгєєсэй дээ хє
Тэртээ хошууг дамжуулахаар
Тэмээчин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
Тэнэг баянд єгснєєс
Тэрэгчин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
гэж дуулж байжээ.
Цэцэн залангийн цэлмэг охин ингэж гуйж гувшиж байхад vл ойлгон баянд барьц болгон богтлон єгчээ.
Цэцэн Сэндэр охин гунигтайгаар ингэж дуулсан нь:
Цагаан торгон цамцыг
Хэндээ ч гэж оёх вэ дээ
Цал буурал баянтай
Цагийг яаж єнгєрєєх вэ дээ
Хар торгон хантаазыг
Хэндээ гэж оёх вэ дээ
Халзан болсон баянтай
Ханилж яаж суухав дээ
Хар торгон цамцыг
Хэндээ гэж оёх вэ дээ
Хєгшин болсон баянтай
Хєнжил яаж нийлvvлэх вэ дээ
Нохой хэвтэхгvй ормонд нь
Нойроо хvрэхээр унтлаа хє
Гахай идэхгvй гамбиры нь
Гайхраа барагдахаар идлээ хє.
Залyy зандан насаа ийм амьдралд гутааж явахаар єєрєє єєрийнхєє замыг шийдэхээр Сэндэр охин ингэж дуулаад баянд хортой архи єгчээ.
Алимаар хачирласан архины чинь
Амтыг нь аваад согтуурлаа
Алс холын чамдаа
Алаг зvрхээ тушаалаа
Холоос зорьсон танд
Хонгор биеэ тушаасан хойно
Хундаганд байгаа сархадыг
Хувааж уувал амттай
гэж дуулан баяны амийг хорлон оргожээ. Сэндэр охин єєрийн орон нутагт очих нvvргvй болж сайн эрийн замаар амьдран явах болжээ. Тэгээд насныхаа ид дунд vед Да-вангийн хошууны наадамд барилдаж байгаад хошуу тамгынхан мэдэж баривчлагдахын даваан дээр зугатан гарахдаа ингэж дуулсан гэдэг.
Хойшоо эргээд харахад
Хонгор ээжий минь харагдана
Урагшаа эргээд харахад
Ухаантай аав минь vзэгдэнэ
Хошуу наадмын барилдаанд
Хонгор охин чинь тvрvvллээ
Хошуу урттай тамгынхан
Хойноос хєєгєєд хоцорлоо
Эрийн гурван наадамд
Эр болж тvрvvллээ
Эхийн ганц охин чинь
Энэчлэн явааг дуулаарай
Аваргын барианд орлоо
Аав минь намайг дуулаарай
Yvнээс хойш бєхийн зодгийн урд тал задгай болсон гэдэг.
Жич: Бєхийн зодгийн урд тал задгай болсон талаар бас єєр домог байдаг шиг санаад байна. Мэддэг хvн хэлж єгєєрэй.
Байгалд ээлтэй 4 R хєдєлгєєн
Энэ удаад япончуудын хэрэгжvvлж эхлээд нэлээд удаж байгаа 4 R хєдєлгєєний талаар танилцуулъя. 4 R гэдэг нь
1. Ｒｅｆｕｓｅ гэдэг нь єєрт хэрэггvй зvйлийг худалдах авахгvй байх, хэрэглэхгvй байх, байгал орчинд хортой зvйл хэрэглэхгvй байх гэсэн утга бvхий .
2. Ｒｅｄｕｃｅ гэдэг нь хэмжээг багасгах, гамгvй хэрэглээг зогсоох. Жишээ нь дэлгvvрт ороод савласан зvйл бус кгаар нь зарж буй зуйл худалдан авах. Цаас болон дэвтрийг ариг гамтай хэрэглэх, цаасны хэрэглээг багасгах гэсэн утга бvхий.
3. Ｒｅｕｓｅ гэдэг нь дахин дахин хэрэглэх. Нэг зvйлийг олон дахин хэрэглэх. Нэг удаагийн хэрэглээний зvйлийг аль болох хэрэглэхгvй байх, ном сонин сэтгvvлийг номын сан, хуучин номын дэлгvvрээс авч ашиглаж байх гэсэн утга бvхий.
4. Ｒｅｃｙｃｌｅ гэдэг нь дахин боловсруулах, дахин ашиглах. Дахин боловсруулах бололцоотой зvйлийг ангилж ялгаж байх гэсэн утга бvхий.
гэсэн 4 vгний товчлол юм.
Энэ хєдєлгєєнийг Герман, Швейцарь зэрэг хєгжилтэй оронд хэрэгжvvлээд эхэлчихсэн бєгєєд японд ч хvчээ аваад байгаа юм.
Дэлхийн аль ч улсад хогны асуудал хурцаар тавигдаж, хvн бvр аль болох хог гаргахгvй байх талаар янз бvрийн хєдєлгєєн єрнєєд байна. Жишээ нь японд дээрх "4 R" хєдєлгєєн, "My bag" гээд нэрлэж болно. My bag гэдэг vгнээс нь хараад л хэн бvхэнд ойлгомжтой байх. Удахгvй японы бvх дэлгvvрт єгдєг гялгар уут vнэтэй болж эхэлнэ. Учир нь хvмvvс єєрийн гэсэн тортойгоо явж худалдаа хийж байх хэрэгтэй. Энэ нь устгахад их олон жил зарцуулдаг гялгар уутны хогийг цєєлєх гэсэн нэг арга юм.
Иймэрхvv жижигхэн зvйлээс байгал орчноо бохирдлоос сэргийлэх боломж гарч байна гэсэн vг. Манай монголд ч гэсэн хvмvvс єєрийн гэсэн тортойгоо дэлгvvр явж худалдаа хийж байвал далд орж єгдєггvй хятдаас орж ирж буй шар уутыг хэрэглэх нь багасна гэсэн vг.
Япончууд хогоо хэрхэн ангилж хаядаг болох талаар бичье. Эхэндээ vvнд дасахгvй, бас буруу єдєр хог гаргаж хаяад, гээд л ядаргаатай санагддаг байсан бол одоо бараг дасч дээ.
Нэг инээдэмтэй зvйл гэвэл монголоос ирэхдээ манайд элбэд байдаг хятадын шар уутанд юу ч билээ хийгээд авч ирсэн байсан юм. Ямар ч хамаагvй уутанд хийгээд хаячихдаг юм байх гээд єнєєх шар уутанд хогоо хийгээд гаргаад хаясан чинь орой нь байрны дарга шар ууттай хогийг маань барьчихсан, уучлаарай таны хог уу гэдэг байгаа. Санаа зовсон гэж, тиймээ гээд л аваад орсон. Энд тухайн хот мужуудаас хамаараад єєр єєр дvрэм журамтай, хогоо гаргаж хаях тусгай єдєртэй байдаг юм. Бас хогоо хэд хэд ангилж хаяна. Шатдаг хог, шатдаггvй хог, тvvхий хог гээд.
Миний амьдарч байгаа мужийн хотод тэр хотынхоо нэрийг бичсэн тусгай хогны уут зардаг. Шатдаг хогоо тэр уутанд хийж хаяхгvй бол дээрх шиг буцаад эзэндээ хvрээд ирэх жишээтэй. Харин лааз шил зэрэг зvйлийг бол хогийн цэг дээрх том саванд хийнэ. Тvvнийг хогийн машин нь ирээд авна.
Лааз、шилээ хаяхдаа усаар дотор талыг нь зайлж цэвэрлэсэн байх шаардлагатай.
Монголд буй хvмvvст хогоо хvртэл угааж хаядаг хар ядаргаа вэ гэж бодогдож магад. Гэхдээ тvvнд нь дасдаг юм байна лээ. Монголд ч гэсэн vvнийг хэрэгжvvлбэл эхэндээ хэцvv байвч сvvлдээ дасах байх шvv.
Япончууд гадаа гудамжиндаа хог хаядаггvй, хогийн сав байгаа газарт л хаядаг энэ заншлыг нь манайхан хэрэгжvvлж чадвал тодорхой хэмжээгээр хоггvй хоттой болох боломжтой юм. Хогоо гадаанаа хаялгvй хогийн саванд хийдэг болгох, тэднийг тийм ухамсартай болгох нь хоггvй болох хамгийн энгийн бєгєєд хєрєнгє шаардахгvй болов уу.
Бид бие биендээ шаардлага тавьж сурцгаая. Хажуудах хvн чинь хогоо гyдамжинд хаяж байвал хогийн саванд хийхийг шаарддаг болцгооё. Хvмvvсийн блог дээрээс иргэний ухамсар гээд л их л уншдаг, vнэхээр иргэний ухамсар улс орны хєгжилд их чухал байдаг гэдгийг ойлгуулах хэрэгтэй юм.
Жишээ нь зун монголд очоод машины цонхоор хогоо хаяж байгаа дvvгээ хараад ихэд уур хvрч билээ. Бид япон энэ тэр гээд л гадаадын хоггvй цэвэрхэн, сайхныг л гайхаад байдаг хэрнээ єєрсдєє эх орноо сайхан цэвэрхэн байлгах талаар боддоггvй нь дvvгийн маань жишээн дээрээс л харагдаж байгаа юм. Тухайн vед дvvгийнхээ толгойг эргэтэл загнаж билээ. Дахиад ингэж хогоо хаяв аа, эргэн тойрон чинь хогоо хаяж байвал шаардлага тавьж сурах хэрэгтэй гээд л.
Улс орон маань хоггvй цэвэрхэн байх нь иргэн бидний vvрэг хариуцлаагаас шалтаална.
1. Ｒｅｆｕｓｅ гэдэг нь єєрт хэрэггvй зvйлийг худалдах авахгvй байх, хэрэглэхгvй байх, байгал орчинд хортой зvйл хэрэглэхгvй байх гэсэн утга бvхий .
2. Ｒｅｄｕｃｅ гэдэг нь хэмжээг багасгах, гамгvй хэрэглээг зогсоох. Жишээ нь дэлгvvрт ороод савласан зvйл бус кгаар нь зарж буй зуйл худалдан авах. Цаас болон дэвтрийг ариг гамтай хэрэглэх, цаасны хэрэглээг багасгах гэсэн утга бvхий.
3. Ｒｅｕｓｅ гэдэг нь дахин дахин хэрэглэх. Нэг зvйлийг олон дахин хэрэглэх. Нэг удаагийн хэрэглээний зvйлийг аль болох хэрэглэхгvй байх, ном сонин сэтгvvлийг номын сан, хуучин номын дэлгvvрээс авч ашиглаж байх гэсэн утга бvхий.
4. Ｒｅｃｙｃｌｅ гэдэг нь дахин боловсруулах, дахин ашиглах. Дахин боловсруулах бололцоотой зvйлийг ангилж ялгаж байх гэсэн утга бvхий.
гэсэн 4 vгний товчлол юм.
Энэ хєдєлгєєнийг Герман, Швейцарь зэрэг хєгжилтэй оронд хэрэгжvvлээд эхэлчихсэн бєгєєд японд ч хvчээ аваад байгаа юм.
Дэлхийн аль ч улсад хогны асуудал хурцаар тавигдаж, хvн бvр аль болох хог гаргахгvй байх талаар янз бvрийн хєдєлгєєн єрнєєд байна. Жишээ нь японд дээрх "4 R" хєдєлгєєн, "My bag" гээд нэрлэж болно. My bag гэдэг vгнээс нь хараад л хэн бvхэнд ойлгомжтой байх. Удахгvй японы бvх дэлгvvрт єгдєг гялгар уут vнэтэй болж эхэлнэ. Учир нь хvмvvс єєрийн гэсэн тортойгоо явж худалдаа хийж байх хэрэгтэй. Энэ нь устгахад их олон жил зарцуулдаг гялгар уутны хогийг цєєлєх гэсэн нэг арга юм.
Иймэрхvv жижигхэн зvйлээс байгал орчноо бохирдлоос сэргийлэх боломж гарч байна гэсэн vг. Манай монголд ч гэсэн хvмvvс єєрийн гэсэн тортойгоо дэлгvvр явж худалдаа хийж байвал далд орж єгдєггvй хятдаас орж ирж буй шар уутыг хэрэглэх нь багасна гэсэн vг.
Япончууд хогоо хэрхэн ангилж хаядаг болох талаар бичье. Эхэндээ vvнд дасахгvй, бас буруу єдєр хог гаргаж хаяад, гээд л ядаргаатай санагддаг байсан бол одоо бараг дасч дээ.
Нэг инээдэмтэй зvйл гэвэл монголоос ирэхдээ манайд элбэд байдаг хятадын шар уутанд юу ч билээ хийгээд авч ирсэн байсан юм. Ямар ч хамаагvй уутанд хийгээд хаячихдаг юм байх гээд єнєєх шар уутанд хогоо хийгээд гаргаад хаясан чинь орой нь байрны дарга шар ууттай хогийг маань барьчихсан, уучлаарай таны хог уу гэдэг байгаа. Санаа зовсон гэж, тиймээ гээд л аваад орсон. Энд тухайн хот мужуудаас хамаараад єєр єєр дvрэм журамтай, хогоо гаргаж хаях тусгай єдєртэй байдаг юм. Бас хогоо хэд хэд ангилж хаяна. Шатдаг хог, шатдаггvй хог, тvvхий хог гээд.
Миний амьдарч байгаа мужийн хотод тэр хотынхоо нэрийг бичсэн тусгай хогны уут зардаг. Шатдаг хогоо тэр уутанд хийж хаяхгvй бол дээрх шиг буцаад эзэндээ хvрээд ирэх жишээтэй. Харин лааз шил зэрэг зvйлийг бол хогийн цэг дээрх том саванд хийнэ. Тvvнийг хогийн машин нь ирээд авна.
Лааз、шилээ хаяхдаа усаар дотор талыг нь зайлж цэвэрлэсэн байх шаардлагатай.
Монголд буй хvмvvст хогоо хvртэл угааж хаядаг хар ядаргаа вэ гэж бодогдож магад. Гэхдээ тvvнд нь дасдаг юм байна лээ. Монголд ч гэсэн vvнийг хэрэгжvvлбэл эхэндээ хэцvv байвч сvvлдээ дасах байх шvv.
Япончууд гадаа гудамжиндаа хог хаядаггvй, хогийн сав байгаа газарт л хаядаг энэ заншлыг нь манайхан хэрэгжvvлж чадвал тодорхой хэмжээгээр хоггvй хоттой болох боломжтой юм. Хогоо гадаанаа хаялгvй хогийн саванд хийдэг болгох, тэднийг тийм ухамсартай болгох нь хоггvй болох хамгийн энгийн бєгєєд хєрєнгє шаардахгvй болов уу.
Бид бие биендээ шаардлага тавьж сурцгаая. Хажуудах хvн чинь хогоо гyдамжинд хаяж байвал хогийн саванд хийхийг шаарддаг болцгооё. Хvмvvсийн блог дээрээс иргэний ухамсар гээд л их л уншдаг, vнэхээр иргэний ухамсар улс орны хєгжилд их чухал байдаг гэдгийг ойлгуулах хэрэгтэй юм.
Жишээ нь зун монголд очоод машины цонхоор хогоо хаяж байгаа дvvгээ хараад ихэд уур хvрч билээ. Бид япон энэ тэр гээд л гадаадын хоггvй цэвэрхэн, сайхныг л гайхаад байдаг хэрнээ єєрсдєє эх орноо сайхан цэвэрхэн байлгах талаар боддоггvй нь дvvгийн маань жишээн дээрээс л харагдаж байгаа юм. Тухайн vед дvvгийнхээ толгойг эргэтэл загнаж билээ. Дахиад ингэж хогоо хаяв аа, эргэн тойрон чинь хогоо хаяж байвал шаардлага тавьж сурах хэрэгтэй гээд л.
Улс орон маань хоггvй цэвэрхэн байх нь иргэн бидний vvрэг хариуцлаагаас шалтаална.
Шинэ эмчээс ширгээсэн ус
Бас л єглєєний санамж нэвтрvvлгээр явж байсан "Шинэ эмчээс ширгээсэн ус" гэдэг хэсгийг толилуулъя.
Энэ нэвтрvvлгийг сонссон цагаас хойш манай гэрийхэн єглєє буцалсан ус ууж эхэлсэн байхаа. Сvvлд усан дээрээ нэг халбага зєгийн бал хийж уудаг болсон юм.
Эрvvл гуйлгачин, євчтэй хаанаас жаргалтай. Шопэнхvаер
Байгалийн тvvхий уснаас гадна буцалсан усыг эмчилгээнд хэрэглэсээр ирсэн баялаг уламжлал бидэнд бий. Євєг дээдсийн маань дунд "Шинэ эмчээс ширгээсэн ус" гэсэн мэргэн vг байдаг билээ. Энд бид буцалгасан усны эмчилгээний ашиг тусын тухай дурдъя.
-Хvн єдєрт 2 литрээс багагvй буцалсан ус ууж байвал бие махбод шингэнээр дутахгvй, ходоод гэдэсний vйл ажиллагаа жигдэрч, нvvрний vрчлээ багасна.
-Єглєє бvр єлєн элгэн дээрээ нэг аяга буцалсан ус ууж байвал бодисын солилцоо сайжирч, хоол боловсруулах эрхтний vйл ажиллагаа идэвхждэг.
-Кoфе уусныхаа дараа нэг аяга буцалсан ус уувал сайн. Учир нь кофе бол биеийн шингэнийг хєєх vйлчилгээтэй байдаг учир шингэнээ нєхєхийн тулд ус уух нь ашигтай.
-Усаар эмчлэх эмчилгээний дотор усан vзмийн эмчилгээг багтааж болно. Усан vзмийн найрлагад энергийн эх vvсвэр болох сахараас гадна кали, магни зэрэг олон янзын эрдэс бодис, А,Б,Ц-гийн тєрлийн амин дэмvvд агуулагдаж байдаг. Тийм учраас усан vзэм нь бие махбодоос илvvдэл шингэн, хорт бодисыг ялгаруулан цэвэрлэх vйлчилгээтэй байдаг. Ажлын ачаалал ихтэй vед єдєртєє 3 кг усан vзэм, эсвэл 5 аяга усан vзмийн шvvс уувал биед тустай. Мєн усан vзмийг тураах эмчилгээнд єргєн хэрэглэдэг. 5 хоногийн турш єглєє, єдєр, орой тус бvр 250 грамм усан vзэм идэж, завсраар нь 200 грамм усан vзмийн шvvсийг 3 удаа ууна. Бас дээр нь 1,5 литр ургамлын цай буюу буцалсан ус нэмж ууна. Ингэхэд биеийн илvvдэл шингэн ялгарч, организм цэвэршиж, сард 2-3 кг турж, нvvрний арьс булбарай зєєлєн болно.
Энэ нэвтрvvлгийг сонссон цагаас хойш манай гэрийхэн єглєє буцалсан ус ууж эхэлсэн байхаа. Сvvлд усан дээрээ нэг халбага зєгийн бал хийж уудаг болсон юм.
Эрvvл гуйлгачин, євчтэй хаанаас жаргалтай. Шопэнхvаер
Байгалийн тvvхий уснаас гадна буцалсан усыг эмчилгээнд хэрэглэсээр ирсэн баялаг уламжлал бидэнд бий. Євєг дээдсийн маань дунд "Шинэ эмчээс ширгээсэн ус" гэсэн мэргэн vг байдаг билээ. Энд бид буцалгасан усны эмчилгээний ашиг тусын тухай дурдъя.
-Хvн єдєрт 2 литрээс багагvй буцалсан ус ууж байвал бие махбод шингэнээр дутахгvй, ходоод гэдэсний vйл ажиллагаа жигдэрч, нvvрний vрчлээ багасна.
-Єглєє бvр єлєн элгэн дээрээ нэг аяга буцалсан ус ууж байвал бодисын солилцоо сайжирч, хоол боловсруулах эрхтний vйл ажиллагаа идэвхждэг.
-Кoфе уусныхаа дараа нэг аяга буцалсан ус уувал сайн. Учир нь кофе бол биеийн шингэнийг хєєх vйлчилгээтэй байдаг учир шингэнээ нєхєхийн тулд ус уух нь ашигтай.
-Усаар эмчлэх эмчилгээний дотор усан vзмийн эмчилгээг багтааж болно. Усан vзмийн найрлагад энергийн эх vvсвэр болох сахараас гадна кали, магни зэрэг олон янзын эрдэс бодис, А,Б,Ц-гийн тєрлийн амин дэмvvд агуулагдаж байдаг. Тийм учраас усан vзэм нь бие махбодоос илvvдэл шингэн, хорт бодисыг ялгаруулан цэвэрлэх vйлчилгээтэй байдаг. Ажлын ачаалал ихтэй vед єдєртєє 3 кг усан vзэм, эсвэл 5 аяга усан vзмийн шvvс уувал биед тустай. Мєн усан vзмийг тураах эмчилгээнд єргєн хэрэглэдэг. 5 хоногийн турш єглєє, єдєр, орой тус бvр 250 грамм усан vзэм идэж, завсраар нь 200 грамм усан vзмийн шvvсийг 3 удаа ууна. Бас дээр нь 1,5 литр ургамлын цай буюу буцалсан ус нэмж ууна. Ингэхэд биеийн илvvдэл шингэн ялгарч, организм цэвэршиж, сард 2-3 кг турж, нvvрний арьс булбарай зєєлєн болно.
Шагнал
Яагаад ч юм энэ шvлэг ихэд таалагдсан юм. Манайхан шиг одон, шагналд дуртай хvмvvс нэг уншаад vзэхэд илvvдэхгvй л болов уу. Одон медаль, шагнал сайшаалд дуртай хvмvvс, бас тэрхvv одон, шагналуудыг бий болгож байдаг томчууд бvгдэд нь уншуулах юмсан.
Шагнал
Ээж минь намайг
Цагаан сvvгээрээ шагнаж
Эцэг минь намайг
Эсгий vнэгээр мялааж
Эх орон минь намайг
Эрх чєлєєгєєр шагнасан
Хувьсгал минь шагнал
Хувь заяа минь шагнал
Єрх татахад тооноор бялхсан нар
Єлгий дээр минь гэгээ мандуулж
Єндєр босго давж талын сэжvvр єлмийлєхєд
Єєлєн чулуу, халиун цэцгээ дэвссэн
Дэлхий миний шагнал
Хайрыг даана гэдэг
Шагнyyлахаас хэцvv
Ханаж сагасан байвал
Yхсэнээс дор
Салаа даргадаа ч
Сайшаалгаж яваагvй цэрэг эр
Сайхан эх орныхоо тєлєє
Шагнал гэж хумсын чинээ ч бодолгvй
Шархныхаа цусыг хэгзэрсэн эх газартаа юvлж
Дотно амиараа эх орноо шагнаж
Дотоод хормойг нь нєхєж нєгцсєн
Oрчлонг хувьсгасан Ленин
Oдонгvй байсан
Ленин єєрєє
Дэлхийг шагнасан
Мєнхийн одон алаг эрээнтэй ч
Амьдрал єєрєє шагнал
Амраг минь намайг vнсэх нь ч
Амьдын жаргалын шагнал
Эгэлхэн шvлэг минь ч
Энэхэн бие минь ч
Эх орноо шагнасан шагнал
Ирэх цаг
Ирээдvй минь шагнал
Элэн улирсан
Тvvх ч миний шагнал
Уртын дууны талд хоносон цуурай
Ураг улаан галын зуунаар цогшсон амь
Уулсын оройд хоносон нойрмог цагаан манан
Усны ногоон тохойгоос намайг ширтсэн жимс
Уйлж явсан зовлон
Ухаарсан алдаа минь хvртэл шагнал
Надад илvv шагнал хэрэггvй
Харин
Амраг ханийг минь
Ачдаа дуулах бvvвэйн дуугаар шагна
Дvн євлийн нvдгvй шуурганаар малын захад
Дуугаа хєлдтєл гуугалж яваа эцгийг минь
Нараар шагна
Дун цагаан vс нь намрын салхинд хийсч
Дуутын шаргал хєтєл дээр
Намайг харуулдаж зогсоо
Ижийг минь мєнхийн усаар шагна
Дайны айдсаар тvгшиж байгаа
Дэлхийг минь
Энх амгалангаар шагна
Шагна!
Б.Лхагвасvрэн
Шагнал
Ээж минь намайг
Цагаан сvvгээрээ шагнаж
Эцэг минь намайг
Эсгий vнэгээр мялааж
Эх орон минь намайг
Эрх чєлєєгєєр шагнасан
Хувьсгал минь шагнал
Хувь заяа минь шагнал
Єрх татахад тооноор бялхсан нар
Єлгий дээр минь гэгээ мандуулж
Єндєр босго давж талын сэжvvр єлмийлєхєд
Єєлєн чулуу, халиун цэцгээ дэвссэн
Дэлхий миний шагнал
Хайрыг даана гэдэг
Шагнyyлахаас хэцvv
Ханаж сагасан байвал
Yхсэнээс дор
Салаа даргадаа ч
Сайшаалгаж яваагvй цэрэг эр
Сайхан эх орныхоо тєлєє
Шагнал гэж хумсын чинээ ч бодолгvй
Шархныхаа цусыг хэгзэрсэн эх газартаа юvлж
Дотно амиараа эх орноо шагнаж
Дотоод хормойг нь нєхєж нєгцсєн
Oрчлонг хувьсгасан Ленин
Oдонгvй байсан
Ленин єєрєє
Дэлхийг шагнасан
Мєнхийн одон алаг эрээнтэй ч
Амьдрал єєрєє шагнал
Амраг минь намайг vнсэх нь ч
Амьдын жаргалын шагнал
Эгэлхэн шvлэг минь ч
Энэхэн бие минь ч
Эх орноо шагнасан шагнал
Ирэх цаг
Ирээдvй минь шагнал
Элэн улирсан
Тvvх ч миний шагнал
Уртын дууны талд хоносон цуурай
Ураг улаан галын зуунаар цогшсон амь
Уулсын оройд хоносон нойрмог цагаан манан
Усны ногоон тохойгоос намайг ширтсэн жимс
Уйлж явсан зовлон
Ухаарсан алдаа минь хvртэл шагнал
Надад илvv шагнал хэрэггvй
Харин
Амраг ханийг минь
Ачдаа дуулах бvvвэйн дуугаар шагна
Дvн євлийн нvдгvй шуурганаар малын захад
Дуугаа хєлдтєл гуугалж яваа эцгийг минь
Нараар шагна
Дун цагаан vс нь намрын салхинд хийсч
Дуутын шаргал хєтєл дээр
Намайг харуулдаж зогсоо
Ижийг минь мєнхийн усаар шагна
Дайны айдсаар тvгшиж байгаа
Дэлхийг минь
Энх амгалангаар шагна
Шагна!
Б.Лхагвасvрэн
Personal changes
Би японы нэгэн мужийн захиргаанд ажилладгийнхаа хувьд эндхийн захиргааны ажлын арга барилаас жаахан бичихээр шийдлээ.
Энд （人事異動）personnel changes гээч юм байдаг. Нэг газар нэг хvн доод тал нь 1 жил, дээд тал нь 3 жил болдог, Тухайн хvн ямар ч мэргэжилтэй байсан хамаагvй, мэргэжлээс нь єєр газар албан тушаал дээр аваачаад тавьчихдаг юм. Хєдєє аж ахуйн мэргэжилтэй хvн гадаад харилцааных нь хэлтэст ирж ажиллах жишээтэй. Эднийгээ єєрсдєє "авилгал"-аас тэмцэх нэг том арга гэж тайлбарладаг юм билээ. Бас нэг хvн олон талын мэдлэгтэй болох боломжтой гэж vздэг. Энэ ч vнэний хувьтай байж магад. Мєн нэг газар нэг хvн тухайлбал нэг дарга удахаар тэр газарт шинэчлэл гэж гарахгvй, нэг л хэвийн болчихдог гэж vздэг юм билээ. Бодууштай л санаа. Ямар ч байгууллага нь удирдаж буй хvнээсээ шалтгаалдаг нь vvнийг тайлбарлаад єгєх байх.
Хотын захиргаанд ажилладаг тєрийн албан хаагч мужийнхаа нэг жижигхэн сумд очиж ажиллах нь элбэг. Мєн чадалтай нь Токио, Осака зэрэг хотууд руу ч явах боломжтой.
Намайг энд ирж ажилласан 2 жил хагасын хооронд хэдэн ч хэлтсийн дарга, тасгийн дарга солигдов доо. Гэхдээ шинэ хvнтэй ажиллах нь зугаатай юм билээ. Янз бvрийн ааш араншинтай хvн ирнэ.
Сургуулийн багш нар ч хоорондоо солигдоно. Эмч нар ч хоорондоо солигдоно. Тухайлбал нэг сургуулийн багш єєр нэг сургуулид багшаар очно гэх мэт.
Тєрийн албан хаагч нар иргэддээ vйлчилж, тэдний шаардлага, дуу хоолойг сонсох vvрэгтэй. Учир нь тєрийн албан хаагч ирдэгийн татвараар цалинжиж байдаг учир. Заавал костюм ємсєнє. Сэрvvн vедээ зангиа заавал зvvнэ, Зун бол зvvхгvй байж болно. Учир нь халуунд зангиа зvvснээр хvмvvс нь халууцаад сэрvvцvvлэгч хэрэглэснээр тог их vрж байна гэдэг гомдлын мєрєєр єрєєнийхєє хэмийг багасгаад зун нь зангиа зvvхээ больж байгаа. Ажил дээрээ жинс ємсєж болохгvй. Ажлын цагаар ажлаа хийх ёстой, єєр юм хийх ёсгvй. Ажлаас хоцорч болохгvй, vдийн цайны vеэр гэрэл, цахилгаанаа унтрааж тогоо хэмнэх гээд л дvрэм журам их байнаа. Хэт эрх чєлєєгvй мэт бодогдож байвч энэ бол иргэний ухамсар юм. За ингээд бичээд байвал их байнаа. Бусдыг нь дараа болъё.
Энд （人事異動）personnel changes гээч юм байдаг. Нэг газар нэг хvн доод тал нь 1 жил, дээд тал нь 3 жил болдог, Тухайн хvн ямар ч мэргэжилтэй байсан хамаагvй, мэргэжлээс нь єєр газар албан тушаал дээр аваачаад тавьчихдаг юм. Хєдєє аж ахуйн мэргэжилтэй хvн гадаад харилцааных нь хэлтэст ирж ажиллах жишээтэй. Эднийгээ єєрсдєє "авилгал"-аас тэмцэх нэг том арга гэж тайлбарладаг юм билээ. Бас нэг хvн олон талын мэдлэгтэй болох боломжтой гэж vздэг. Энэ ч vнэний хувьтай байж магад. Мєн нэг газар нэг хvн тухайлбал нэг дарга удахаар тэр газарт шинэчлэл гэж гарахгvй, нэг л хэвийн болчихдог гэж vздэг юм билээ. Бодууштай л санаа. Ямар ч байгууллага нь удирдаж буй хvнээсээ шалтгаалдаг нь vvнийг тайлбарлаад єгєх байх.
Хотын захиргаанд ажилладаг тєрийн албан хаагч мужийнхаа нэг жижигхэн сумд очиж ажиллах нь элбэг. Мєн чадалтай нь Токио, Осака зэрэг хотууд руу ч явах боломжтой.
Намайг энд ирж ажилласан 2 жил хагасын хооронд хэдэн ч хэлтсийн дарга, тасгийн дарга солигдов доо. Гэхдээ шинэ хvнтэй ажиллах нь зугаатай юм билээ. Янз бvрийн ааш араншинтай хvн ирнэ.
Сургуулийн багш нар ч хоорондоо солигдоно. Эмч нар ч хоорондоо солигдоно. Тухайлбал нэг сургуулийн багш єєр нэг сургуулид багшаар очно гэх мэт.
Тєрийн албан хаагч нар иргэддээ vйлчилж, тэдний шаардлага, дуу хоолойг сонсох vvрэгтэй. Учир нь тєрийн албан хаагч ирдэгийн татвараар цалинжиж байдаг учир. Заавал костюм ємсєнє. Сэрvvн vедээ зангиа заавал зvvнэ, Зун бол зvvхгvй байж болно. Учир нь халуунд зангиа зvvснээр хvмvvс нь халууцаад сэрvvцvvлэгч хэрэглэснээр тог их vрж байна гэдэг гомдлын мєрєєр єрєєнийхєє хэмийг багасгаад зун нь зангиа зvvхээ больж байгаа. Ажил дээрээ жинс ємсєж болохгvй. Ажлын цагаар ажлаа хийх ёстой, єєр юм хийх ёсгvй. Ажлаас хоцорч болохгvй, vдийн цайны vеэр гэрэл, цахилгаанаа унтрааж тогоо хэмнэх гээд л дvрэм журам их байнаа. Хэт эрх чєлєєгvй мэт бодогдож байвч энэ бол иргэний ухамсар юм. За ингээд бичээд байвал их байнаа. Бусдыг нь дараа болъё.
Ажлын шинэ жил
4 сар гардаг байжээ. Японд ажил, хичээлийн шинэ жил 4 сарын 1-нд эхэлдэг юм. Єнєєдєр 2 хэдий ч даваа гараг тул шинээр ирсэн ажилчидтай танилцаж эхлэх гээд л байж байна. Шинэ сарын эхний бичлэгээ сургаал vгсээр эхлээд тийм ч юм уу гэж бодсоноо ямар ч байсан оруулахаар шийдлээ.
Сургаал vгсээс
Єнєр хvн эвгvй бол
Єнчин хvний элэг болох
Олон хvн эвгvй бол
Оорцог хvний идэш болох.
Ямар юм муухай вэ?
Yл мэдэгч муухай
Ямар юм сайхан бэ?
Сарvvл ухаан сайхан
Юу хортой вэ?
Єштэй сэтгэл хортой.
Сайн хvн нэг vгтэй
Сайн морь нэг явдалтай
Олон хэлбэл улиг
Цєєн хэлбэл билэг
Oрoo морийг уургаар
Ууртай хvнийг аргаар
Єнчинг тэжээвэл хvн болно
Єргvvлдгийг тэжээвэл мал болно
Єєрийгєє магтвал євснєєс хєнгєн
Хvнээр магтуулбал чулуунаас хvнд
Хэлсэн дор мэдмээр болоод
Хэд хоногоос мартаж орхигч
Хичээнгvй бус тэнэгийн зан
Даргиатай газар адуунд харш
Даваатай газар хонинд харш
Хєвчийн єндєр тэмээнд зохисгvй
Хэт нарийн євс vхэрт муу
Євєл єнтэй нутагт нутагла
Зун vндэстэй газрыг харгалз
Сургаал vгсээс
Єнєр хvн эвгvй бол
Єнчин хvний элэг болох
Олон хvн эвгvй бол
Оорцог хvний идэш болох.
Ямар юм муухай вэ?
Yл мэдэгч муухай
Ямар юм сайхан бэ?
Сарvvл ухаан сайхан
Юу хортой вэ?
Єштэй сэтгэл хортой.
Сайн хvн нэг vгтэй
Сайн морь нэг явдалтай
Олон хэлбэл улиг
Цєєн хэлбэл билэг
Oрoo морийг уургаар
Ууртай хvнийг аргаар
Єнчинг тэжээвэл хvн болно
Єргvvлдгийг тэжээвэл мал болно
Єєрийгєє магтвал євснєєс хєнгєн
Хvнээр магтуулбал чулуунаас хvнд
Хэлсэн дор мэдмээр болоод
Хэд хоногоос мартаж орхигч
Хичээнгvй бус тэнэгийн зан
Даргиатай газар адуунд харш
Даваатай газар хонинд харш
Хєвчийн єндєр тэмээнд зохисгvй
Хэт нарийн євс vхэрт муу
Євєл єнтэй нутагт нутагла
Зун vндэстэй газрыг харгалз
Subscribe to:
Posts (Atom)