Хотгойдын уул усны тухай домог (vргэлжлэл)

Их уулын домог
Эрт урдын цагт эл хавьд Тєв Дархан Гvний хvрээ гэж байсан гэнэ. Баруун тас, СУварган тас, Маанийн тас гэсэн гурван том тостой чинээлэг хvрээ байсан ажээ. Нэгэн єглєє хvрээнийхэн тєдийгvй хошуу нутаг даяараа давхарлан барьсан vзэсгэлэнт сум шиг уулс баруунаасаа зvvн ємнє зvгийг чиглэн алгуурхан нvvдэллэж явааг хараад гайхацгаажээ. Хvрээний лам хувраг, нутгийн зон олон нvvдэллэж яваа тэр зvгийн vзэсгэлэнт уулыг тєрєлх нутагтаа тогтоохоор гурван Тавцай уулаар ширдэг дэвсэж, Алтан мандал уулаар ширээ засаж идээ будааныхаа дээжээр дайлж тогтоон авчээ. Гэтэл уулын хагас нь уурланvдээш нvvж эхлэхэд хvрээний лам хуврагууд уул усны сан судар уншиж, тасынхаа тахилгын єргєл єргєж тогтоосон гэнэ. Уурлаж нvvсэн хэсэг нь уван цуван тогтож элдэв сонин эрчлээ судалт уул толгод болсон ажээ. Давхарлан vерлэж тогцон тэр уулыг нутгийнхан нь "Их уул" хэмээн нэрлэжээ.

Засаг уул
Шадар вангийн хамт манжийн эсрэг боссон нэг засаг ноён Эгийн голд цутгасан Зvvн Харганы голын эхний нэг ууланд нуугдаж байтал дэргэд нь хєх тvрvv нисэн иржээ. Тэр ноён тvvнийг барьж аваад бєгс рvv нь vс чихээд тавьчисан єнєєх нь ниссээр уг уулыг бvсэлсэн дайсны цэргийн дэргэд ирээд буужээ. Дайсны цэргийн занги:
-"Энэ хєх тvрvvний бєгс рvv vс чихсэн хvн та нарын дунд бий юу? гэхэд цэргvvд"
-Yгvй гэжээ.
-Тэгвэл энэ ууланд шадар вангийнхны нэг этгээд нуугдаж буй юм байна. Энэ уулыг нэгжтvгэй гэжээ. Ингээд Засаг ноёныг эндээс олж баривчилсан учир тэр уулыг Засаг уул гэж нэрлэжээ.

Мyна, гурван тулга
Арбулаг сулнын 1-г багийн нутаг Дэлгэр мєрний хєвєєнд мунын толгой адил жижиг бєєрєнхий толгой, мунын хугарсан иш хэлбэртэй урт нарийн ухаа толгой байдаг. Урьд Чингvнжав морио аргамжихдаа гадас цохидог муна нь хугарч иш толгой хоёр нь мєн тус тусдаа ухаа толгод болон тогтсон гэнэ. Иймд Муна гэж нэрлэсэн ажээ. Бас тэнд Алтан гадас гэдэг жижиг уул бий. Урьд Чингvнжав энэ уулаар гадас хийн морио аргамждаг байсан тул тэр уулыг Алтан гадас гэх болсон гэлцэнэ. Мєн Хєвсгєл аймгийн Цэцэрлэг сумын нутагт Шаварын голын зvvн тал, Тэсийн голын баруун талд Гурван тулга нэртэй гурван уул бий бєгєєд vнэхээр ч тулгын гурван хєлтэй тєстэй. Хотгойдын Чингvнжав аян дайнд явж байхдаа энэ гурван уулан дээр тогоогоо тавьж хоол цайгаа хийдэг байжээ. Ингээд vvнээс хойш Гурван тулга гэж нэрлэжээ.

PS: Эдгээр домгуудыг "Хотгойд Монгол" сонингоос эх авсан болно.