Гадаад хэл заахаасаа өмнө

Гадаад хэл сайн сурах нь эх хэлээ сайн сурахаас шалтгаалдаг гэдэг. Эх хэл дээрээ өөрийгөө илэрхийлж чадахгүй байгаа хүн яаж харь хэл дээр бусдад өөрийгөө ойлгуулж чадах вэ дээ гээд л их яригддаг болсон. Үнэний ч ортой.
Энэ талаар япон ээжүүд судлаад, ном хүртэл хэвлээд гаргачихжээ. Япон ээж нарын мундагийг магтан биширмүй. Уншсан номоосоо түүн толилуулмой.
Уг номын гол агуулга нь, Америкт ажиллаж, амьдардаг ээжүүдийн байгуулсан ЖАМ (Japanese&American Mothers) гэдэг сүлжээнээс эмхтгэн гаргасан хүүхдэдээ англи хэл заахад юуг илүү анхаарах, юунаас эхлэх зэргийг тайлбарласан. Ингэхдээ япон хүүхдүүдийг америк хүүхдүүдтэй харьцуулан, америк японы боловсролын ялгаа, соёлын ялгаа, гэр бүл дэх хүмүүжлийн ялгаа зэргийг харьцуулан судалсан байна. Судалгаагаараа дамжуулан хойшид хүүхэддээ англи хэл заах гэж байгаа бол юуны өмнө эх хэлээрээ санал бодлоо хэрхэн чөлөөтэй илэрхийлж сурах нь чухал гэдгийг дурдсан байна...
Хүүхдэд багаас нь хэвшүүлэх ёстой 7 зүйл байна.
1. Ичимхий, бүрэг занг засах
Үүнд олон хүнтэй газар, өмнө нь уулзаж байгаагүй хүнтэй уулзах зэрэг тохиолдолд хүүхэд дуугаа хураагаад, ичээд байдаг даа. Үүнийг засах арга бол аль болох олон хүнтэй газраар орж гарч байх. Ингэхдээ зүгээр нэг ороод гарахгүй. Жишээ нь номын дэлгүүрт ороод хүүхэд чинь өөрийн хүссэн номоо авахын тулд худалдагчаас нь "өөрийн биеэр" очиж асуух. Учир нь бид хүүхдийнхээ өмнөөс асууж сураглаад, гүйгээд байх тохиолдол их байдаг, хүүхэддээ "ээлж" олгож байх. Мөн хоолны газар ороод, хүүхэд "өөрөө" хоолоо захиалах, худалдагчид баярлалаа гэж хэлж сурах гэх мэт их энгийн зүйлээс эхлэхэд л болно. Ихэнх тохиолдолд хүүхэд нь ичээд, насаа хэлэхгүй байх, ангиа хэлэхгүй байх тохиолдолд ээж аав нь түрүүлээд хэлчихдэг дээ. Угтаа аль болох хүүхдээр өөрөөр нь хэлүүлж байх нь чухал.
2. Бодож тунгаах чавдар
Өөрийн үзэл бодол, өөрийн гэсэн саналтай байх. Бусдын хэлсэн үгээр л аливаа зүйлд хандас бус, тухайн зүйлийн талаар өөрийн гэсэн үзэл бодолтой болгох. Энэ нь нас биед хүрч, нийгэмд гарахад нь асар том үүрэг гүйцэтгэнэ.  "Энэ талаар чи юу гэж бодож байна? Хэрвээ чи ... байсан бол? юу гэж бодож байна. Ямар саналтай байна?" гэх зэргээр хүүхэдтэйгээ чөлөөтэй ярилцаж байх. Америкт хувь хүний саналыг ихэд хүндэтгэн үздэг тул тухайн хувь хүнийг хүүхэд гэлтгүй сонголт олгож байдаг.
3. Сонсох чадвар
Хүний хэлж ярьж байгааг сонсож сурах. Энэ нь таг дуугай сонсоод байна гэсэн үг биш. Үр бүтээлтэй сонсох. Тухайн хүний ярианд анхаарлаа хандуулж, сонирхох. Ингэснээр тавих асуулт ч утгатай болж ирнэ. Хүүхдээ сонсох чавдартай болгохын тулд эхлээд эцэг эх хүүхдийнхээ хэлж ярьж буйг анхааралтай сонсох явдал болно. Ярьж буй хүний өөдөөс эгцэлж харах, ярианы дунд ойлгож буйгаа илэрхийлж толгой дохих ч юм уу, аан уун гэж хэлэх нь чухал. Сонсох гэдэг зүйл бол  ярьж буй хүний цагийг үнэлэх гэсэн үг. Энэ нь өөрийн үнэтэй цагийг ч мөн үнэлж, хүндэтгэн, цагийг үр бүтээлтэй ашиглаж чадна гэсэн үг.  Мөн хааяадаа радио сонсгох, үлгэр ярьж өгөх зүгээр. Бидний эргэн тойрон нүдэнд нөлөөлөх асар их зүйлүүд байдаг. Нүдийг хааяа ч гэсэн амрааж сонсох чавдараа хөгжүүлж байх нь чухал.
4. Хариулах чадвар
Асуулт тавьж чаддаг байх, хариулт өгч чаддаг байх. Хурал цуглаан дээр япон хүмүүс тэр бүр асуулт асуугаад байдаггүй. Энэ нь бага сургуулийнх  нь сургалтын арга барилтай холбоотой ч байж мэдэх. Дуугүй сонсох, ах зах хүнээс асуулт асуух нь ёс зүйд нийцэхгүй гэдэг үзэл давамгайлдаг. Ингээд асуучихвал шоолуулах болов уу? Мундаг асуулт асуухгүй бол гэж бодоод эцсийн дүндээ асуулт тавихгүй байсаар цагийг дуусгадаг талтай. Яриа хөөрөө сайтай, хүмүүстэй хэл амаа ололцохдоо сайн хүнийг хараад байхад асуулт тавьж чаддаг хүн байх нь олонтаа. Баярлалаа, уучлаарай гэдэг үгсийг өргөн хэрэглэж сургах. Хүүхдээ магтаж урамшуулж байх. Алдаа гаргасан ч бай хамаагүй магтаж. Учир нь тухайн зүйлийг хийх гэсэн оролдлого, сэтгэлийг нь бодоод магтаалын үгээр урамшуулж байх.
5. Үгийн сан
Багаас нь аль болох олон үг цээжлүүлэх. Эх хэлээрээ шүү дээ. Эх хэлийнхээ үгний утгыг ойлгохгүй бол англи хэлийг оноож хэлж мэдэхгүй. Америкт сургуулийн анги танхимд "Уншлагын гацуур" гэж байдаг. Уншлагын гацуур дээр уншсан номоо тэмдэглэдэг. Энэ нь яваандаа бүр ой болж өргөжөөд, хүүхдүүд түүндээ урамшаад бөөн баяр болдог. Их дажгүй санаа. Мөн зурагт толь бичиг өргөнөөр ашиглах. Хүүхэдтэйгээ хамт зурагт толь дэлгээд ярилцах, үгийн утгыг хайх нь үр дүнтэй. Хөгжөөнт тоглоом ч хүүхдийн хэл ярианы хөгжилд сайнаар нөлөөлдөг.
6. Ярих чадвар
Өдөр тутмын хоорондын харилцан яриагаа нэг анхаарахад илүүдэхгүй. Бид их товчилж ярих дуртай. Ингэх нь гадаад хэл сураад, түүгээрээ ярих гэхэд ихээхэн саад болох тохиолдол ч байна. Жишээ нь япон хэл нь өгүүлбэрээ бүрэн хэлж дуусаагүй байхад хоорондоо ойлгоцох боломжтой байдаг. Харин англи хэл нь аль болох өгүүлбэрээ бүрэн гүйцэд хэлж байж ойлголцох нь их. Хүүхэдтэйгээ бүтэн өгүүлбэрээр ярилцахыг эрмэлзээрэй.
7. Бусад чадвар
Дуу хоолойны өнгө, нүүрний хувирал, гарын хөдөлгөөн гэх мэт зүйл орно. Ярих үедээ нуруу тэгш байвал өөртөө итгэлтэй харагдана. Жишээ нь америкт нэгэн япон ээж хүүгийнхээ багштай уулзсан чинь "Хүү чинь загнуулж байж доошоо л хараад байх юм. Гэмшиж байгаа шинж алга" гэж л дээ. Японд бол эсрэгээрээ загнуулж байгаа тохиолдолд ихэвчлэн доошоо харж буруутайгаа илэрхийлэх нь их. Харин америкт загнуулж буй бол багшийнхаа нүд рүү хардаг. "Нүд" их юмыг өгүүлдэг гэж энэ болой.

Гэх мэтчилэн англи хэл сурахад анхаарах ёстой хэд хэдэн зүйлийг ээжүүдэд санал болгосон байна.

Монгол ээжүүддээ амжилт хүсэе.