Сэндэр охин

Сэндэр охины тухай домог болон дуу байдаг даа. Би бага ангид байхдаа урлагийн vзлэгээр энэ дууны аяыг ятгаар дарж байсан юм. Тухайн vедээ хуруу цэврvvтээд л. Гэхдээ их хєгжилтэй байж билээ. Орой бvр аяа давтаж байна гээд гэрийн бараа харахгvй, тэгсэн мєртлєє ангийнхантайгаа "арзаганаад" аяа ч олигтой давтсан юм байхгvй.
Бага насны маань нэгээхэн дурсамж болсон энэ дууны домгийг орууллаа.

Сэндэр охин
Цэ вангийн хошууны гоц сайхан гэгдэх Сэндэр охин байжээ. Тэр 18 насандаа олны талархлыг татсан сайхан хvvхэн болжээ. Сэндэр охиныг єєрийн аав ээж нь нэрд гарсан баянтай суулгахаар тохиролцжээ. Сэндэр охин тэр хєгшин баянтай суухгvй гэж зvтгэсэн боловч эх эцгийн эрхэнд орж сууж л дээ. Хєгшин баян vзэсгэлэн гуа охиныг гомдоохгvйн тулд тvvнд торгоны сайныг ємсvvлж хоолны сайныг идvvлж байжээ. Гэвч Сэндэр охин тvvнд нь ханасангvй. Харин хєгшин баяны гараас яаж гарах вэ гэж арга сvвэгчлэн бодож суухдаа ингэж дуулсан нь:
Цэ вангийн хошууны
Цэцэн залангийн охинсон
Арван найман настайдаа
Алиа Сэндэр нэртэй дээ
Арван ембvvг хараад
Алгаа тосдог аав уу даа
Хорин ембvvг хараад
Хормойгоо тосдог ээж vv дээ
Торго дурданг хараад
Толгойгоо дохидог аав уу даа
Толгой янчаан хараад
Тосож авдаг ээж vv дээ
Боодол хоргойг хараад
Богтос хийсэн аав уу даа
Боов чихэр хараад
Богтлон єгсєн ээж vv дээ
гэж дуулж суугаад гуниглан байхдаа хєгшин баянтай суулгахаар ад vздэг адуучин, Хохь гэдэг хоньчинтойгоо суулгаасай гэж бодохдоо ингэж дуулжээ.
Арван хошууг алхуулснаас
Адуучин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
Хорин хошууг дамжуулснаас
Хоньчин хархvvдээ єгєєсэй дээ хє
Тэртээ хошууг дамжуулахаар
Тэмээчин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
Тэнэг баянд єгснєєс
Тэрэгчин хvvдээ єгєєсэй дээ хє
гэж дуулж байжээ.
Цэцэн залангийн цэлмэг охин ингэж гуйж гувшиж байхад vл ойлгон баянд барьц болгон богтлон єгчээ.
Цэцэн Сэндэр охин гунигтайгаар ингэж дуулсан нь:
Цагаан торгон цамцыг
Хэндээ ч гэж оёх вэ дээ
Цал буурал баянтай
Цагийг яаж єнгєрєєх вэ дээ
Хар торгон хантаазыг
Хэндээ гэж оёх вэ дээ
Халзан болсон баянтай
Ханилж яаж суухав дээ
Хар торгон цамцыг
Хэндээ гэж оёх вэ дээ
Хєгшин болсон баянтай
Хєнжил яаж нийлvvлэх вэ дээ
Нохой хэвтэхгvй ормонд нь
Нойроо хvрэхээр унтлаа хє
Гахай идэхгvй гамбиры нь
Гайхраа барагдахаар идлээ хє.

Залyy зандан насаа ийм амьдралд гутааж явахаар єєрєє єєрийнхєє замыг шийдэхээр Сэндэр охин ингэж дуулаад баянд хортой архи єгчээ.
Алимаар хачирласан архины чинь
Амтыг нь аваад согтуурлаа
Алс холын чамдаа
Алаг зvрхээ тушаалаа
Холоос зорьсон танд
Хонгор биеэ тушаасан хойно
Хундаганд байгаа сархадыг
Хувааж уувал амттай
гэж дуулан баяны амийг хорлон оргожээ. Сэндэр охин єєрийн орон нутагт очих нvvргvй болж сайн эрийн замаар амьдран явах болжээ. Тэгээд насныхаа ид дунд vед Да-вангийн хошууны наадамд барилдаж байгаад хошуу тамгынхан мэдэж баривчлагдахын даваан дээр зугатан гарахдаа ингэж дуулсан гэдэг.
Хойшоо эргээд харахад
Хонгор ээжий минь харагдана
Урагшаа эргээд харахад
Ухаантай аав минь vзэгдэнэ
Хошуу наадмын барилдаанд
Хонгор охин чинь тvрvvллээ
Хошуу урттай тамгынхан
Хойноос хєєгєєд хоцорлоо
Эрийн гурван наадамд
Эр болж тvрvvллээ
Эхийн ганц охин чинь
Энэчлэн явааг дуулаарай
Аваргын барианд орлоо
Аав минь намайг дуулаарай

Yvнээс хойш бєхийн зодгийн урд тал задгай болсон гэдэг.

Жич: Бєхийн зодгийн урд тал задгай болсон талаар бас єєр домог байдаг шиг санаад байна. Мэддэг хvн хэлж єгєєрэй.