Морин хуурын vvслийн тухай

Эрт урьд цагт Монголын зvvн хязгаарт Хєхєє Намжил гэж нэгэн сайн эр байжээ. Тэр vнэхээр хосгvй сайхан дуулдаг тул ихэд алдаршсан байв. Гэтэл Хєхєє Намжил цэргийн албанд татагдан монголын баруун хязгаарт очжээ. Тvvний сайхан дуулдгийг дарга нь даруй мэдээд Хєхєє Намжилаар ажил сургууль хийлгэхийн оронд 3 жил шахам зєвхєн дуу дуулуулсаар байжээ. Цэргийн алба хааж байхдаа Намжил тэр нутгийн нэг сайхан гvнжтэй танилцaж гэнэ. Хєхєє Намжил цэргээс халагдаж орон нутагтаа буцах болсонд амраг хайртай гvнж нь "Жонон хар" гэдэг морио бэлэг болгон єгсєн юмсанжээ. Тэр "Жонон хар" морь бол
Бутын vндэс булгартал
Бул чулууг бутартал
Дэлийн чулууг дэлбэртэл
Дээлийн хаваасыг ханзартал
Хадан цохионд халтирдаггvй
Дутанд бvдэрдэггvй хатирдаг
Жигvvртэн шувуунаас дутуугvй
Жирийн морьтой зvйрлэшгvй
Адyyны дотор ганцаар содон
Армагийн шинж тєгс бvрдсэн
Аюyлтай цагт нисэн дvvлж
Амгалан цагт алхаа гишгээгээр явдаг
Ивээлт эзэн нь унахад
Эзнийхээ тєлєє зvтгэдэг
Эр хvний хань болсон
Ийм сайн морь юмсанж
Хєхєє Намжил тэр мориороо явж нутагтаа ирэхэд нь хvмvvс ихэд сонирхон, тvvнээс єєр морь унахгvйд нь бас гайхдаг байжээ. Гэтэл Хєхєє Намжил "Жонон хар" мориороо шєнийн цагаар монголын баруун хязгаарт нисэн очиж нєгєє гvнжтэйгээ уулзаад єглєє болоход зvvн хязгаарт ирж адуугаа туусаар харьдаг байж гэнэ. Ингэсээр 3 жил болсон боловч тvvний нь хvмvvс ер мэддэггvй байжээ. Харин Хєхєє Намжилыхтай ойролцоо нэгэн баян айл байжээ. Тэр баяныд эгэл олныг vймvvлдэг, эвтэй хоёрыг бусниулдаг тийм сvрхий ховч хvvхэн байжээ.
Энэ ховч хvvхэн "Жонон хар" морины эгэл бишийг эртнээс мэдэх болсон учир Хєхєє Намжилд хор хvргэх гэж санаархдаг болов. Нэгэн удаа Хєхєє Намжил vдэш явж амраг хайрт гvнжтэйгээ уулзаад тэр шєнєє буцах замдаа адуугаа туусаар ирж мориныхоо хєлсийг намдаагаад vvр цайхад морио тавья хэмээн гэртээ орж амран сууж гэнэ. Гэтэл нєгєє баяны хvvхэн морины тєвєргєєн сонсож Хєхєє Намжилын ирэхийг мэдээд уяан дээр нь сэмхэн очвол сайхан жонон хар морь санаа муутан ирснийг танилгvй , сайн эзнээ хэмээн баясаад хэнхдэг цээжээ хєндєлсvvлээд, хєлстэй биеэ шилгээн газар цавчлан байж, хоёр суганаасаа ид шидийн хvчтэй жигvvрээ дэрвэлзvvлж байхы нь vзээд нєгєє ховч хvvхэн гvйн харьж, vйлийнхээ хайчийг ханцуйлж ирээд жонон хар морины жигvvрийг тас хайчлаад хаяжээ. Сайхан жонон хар морь нь шидэт жигvvрээ хайчлуулснаас хойш удалгvй vхэж гэнэ. Yvр цайхаар морио тавих гэж очсон чинь vнэнч нєхєр болсон сайн морь нь уяан дээрээ vхсэнийг хараад Хєхєє Намжилын дотор нь балартаж, гашуудал харамслын гvнд оржээ. Хєхєє Намжил нэгэн єдєр сайхан жонон хар мориныхоо толгойг дуурайлган модоор сийлж, урлан бvтээсэн толгойдоо урт иш бэхлэн vзvvр талд нь цар хийж, хvлэг сайн мориныхоо ширнээс хєндий цараа ширлэж, мяндсан сайхан сvvлнээс нь авч хєвvvлж уртааш нь татаж, модны давирхай татаж дуугаргаад, жонон хар мориныхоо янцгаах дуу, алхаа гишгээ, арилжаа хатирааг тэр хєгжимдєє оруулдаг болж гэнэ. Тvvнээс хойш монгол нутагт морин толгойтой хуур хєгжим vvссэн гэдэг домогтой.